Voorkomen is beter dan genezen, zeker met een dodelijke ziekte als hiv. Gelukkig bestaat er een pil die besmetting met het hiv-virus kan voorkomen: PrEP.
Samen met onder andere het Aidsfonds en Soa Aids Nederland probeert GGD Gelderland-Zuid meer bekendheid voor het middel te creëren. In de praktijk blijkt namelijk dat cliënten, maar ook zorgprofessionals vaak niet van het bestaan van PrEP afweten.
"Veel professionals weten nog te weinig over deze zorg", zegt Rinske van der Bij van GGD Gelderland-Zuid. "Ze weten niet wat ze kunnen leveren aan mensen die risico lopen op hiv. Met dit project gaan we artsen, de GGD en mogelijke toekomstige PrEP-gebruikers informeren en bijscholen."
Dat de pil werkt is voldoende bewezen, zegt Sven Danner, hoogleraar Interne Geneeskunde aan het VUmc. "Er zijn meerdere proeven met PrEP gedaan, en het aantal hiv-besmettingen nam beduidend af. Het is dus effectief, maar je moet het natuurlijk wel consequent gebruiken."
Uit tests van de GGD in Amsterdam blijkt dat dit in de meeste gevallen ook gebeurt. "We doen al anderhalf jaar een proef met 375 mannen, om te kijken hoe zij PrEP gebruiken", zegt Anna Nijsters van het Aidsfonds. "De overgrote meerderheid gebruikt het dagelijks. Ook neemt het aantal soa's niet toe, wat dus betekent dat ze het gebruiken als een aanvulling op het condoom."
Iemand met hiv kost 15.000 euro per jaar. Dan zijn die pillen een stuk goedkoper.
PrEP wordt op dit moment niet vergoed door Nederlandse zorgverzekeringen. Truvada (de door Nederland erkende vorm van PrEP) kost bij dagelijks gebruik ruim 550 euro per maand. De goedkopere, generieke imitaties van het middel kosten bijna 100 euro per maand.
In landen als België, Frankrijk en Noorwegen wordt PrEP wel vergoed. "Nederland aarzelt om een paar redenen", zegt Danner. "Aan de ene kant is er het ouderwetse idee van 'eigen schuld, dikke bult': je kan ook condooms gebruiken om je te beschermen. Dat is hetzelfde verhaal als methadonverslaafden helpen. Daarvan kun je zeggen: 'Had je maar van dat spul af moeten blijven.'"
"Dan heb je het financiële argument: het is een kleine groep mensen die hier profijt van kan hebben, moet iedereen dan meebetalen? Maar bedenk dan dit: de verzorging van iemand met hiv kost 14.000 à 15.000 euro per jaar. Dan zijn die preventiepillen een stuk goedkoper."
"Het hoeft van ons echt niet in het basispakket", zegt Nijsters. "We realiseren dat dit voor een kleine groep is. Maar geef hen de optie om bijvoorbeeld een aanvullend pakket te nemen. We gaan met zorgverzekeraars in gesprek, maar we willen ook bij farmaceuten afdwingen het middel goedkoper te maken."
Illegaal circuit
Nu drijft de hoge prijs gebruikers volgens Nijsters naar een illegaal circuit. "We weten dat het medicijn vaak in het buitenland wordt gehaald. Vooral Thailand is goedkoop, daar kost het maar dertig euro per maand."
"We snappen dat mensen dit doen, maar er is wel controle van een arts nodig. Je moet bijvoorbeeld zeker weten dat je niet al hiv hebt. Als je dat wel hebt en alsnog PrEP gebruikt, slaan hiv-remmers niet aan. Ook moet een arts je nierfuncties blijven controleren, want daar kan PrEP een effect op hebben."
Het project richt zich vooral op mannen die seks hebben met mannen. "Een groot deel van die doelgroep zit in Amsterdam" zegt Van der Bij van GGD Gelderland-Zuid. "Daar wordt al met het middel gewerkt, maar in de rest van het land is nog weinig kennis."
Dat is deels waarom het project vanuit Gelderland-Zuid is opgestart. "In de regio wil onze doelgroep liever anoniem blijven en huisartsen hebben minder ervaring met hiv-bestrijding. Het is dus goed om vanuit de regio aan dit project te trekken, zodat we hier de kennis die we al hebben kunnen delen."
Begin 2018 zal de Gezondheidsraad de Tweede Kamer adviseren over het beschikbaar maken van PrEP. Volgens Denner is het een goed idee om het middel op te nemen in een aanvullende verzekering, maar dan wel voor een beperkte groep. "Als je het te wijdverspreid doet, raken mensen mogelijk resistent. Maar voor deze kleine groep mensen die een hoog risico lopen op infectie vind ik het zeker een goed idee."