Zenuwen in Ankara over rechtszaak in New York
De Turkse president Erdogan toont zich deze dagen bloednerveus. In tirades over een westers complot tegen Turkije, moet vooral het Amerikaanse rechtssysteem het ontgelden. Aanleiding is een zaak die aanklagers in New York hebben aangespannen tegen negen mannen die zeer dicht op Erdogans regering zitten. Zij worden verdacht van het omzeilen van Amerikaanse sancties tegen Iran, in 2012 en 2013.
Dat is een misdrijf waar ze in de VS zeer fel op zijn. Zeker in dit geval: de Turkse actie zou een gat van een miljard dollar hebben geslagen in de Amerikaanse pogingen de Iraanse economie af te knellen.
Onder de gedaagden zijn grote namen: de Turkse oud-minister van Economische Zaken Zafer Caglayan en het hoofd van de Turkse staatsbank Halkbank. Zij zitten niet in Amerikaanse hechtenis. De tweede man bij Halkbank is wel door de FBI aangehouden, hij is voorgeleid in New York.
Maar sleutelfiguur in de zaak is de 34-jarige Iraans-Turkse goudhandelaar Reza Zarrab. Hij lijkt het brein achter de het ontduiken van de sancties. Deze week werd hij plotseling van hoofdverdachte de belangrijkste getuige, toen hij schuld bekende en zich bereid toonde met de aanklagers mee te werken. Wat kan Zarrab vertellen, vooral over betrokkenheid van hoge politici in Turkije, of zelfs president Erdogan zelf?
Intrige
De zaak in New York draait om een intrige waarbij Reza Zarrab de Turkse regering zou hebben geholpen bij het omzeilen van de sancties tegen Iran. Hij deed dat door goud te verhandelen tegen Iraans gas. Volgens de aanklager waren Economie-minister Caglayan en staatsbank Halkbank nauw betrokken.
Maar de zaak raakt mogelijk nog een niveau hoger. De Amerikaanse aanklager heeft bandopnamen in handen waarop meerdere van de mannen zeggen te handelen "in opdracht van de premier"; destijds Recep Tayyip Erdogan.
Pikant aan deze bewijsstukken is dat ze eerder ook in Turkije zelf zijn opgevoerd. In december 2013 legden aanklagers een stapel dossiers op tafel. Naaste medewerkers en zelfs familieleden van Erdogan werden beschuldigd van corruptie. Toen nog premier Erdogan noemde de aanklachten een couppoging door Gülen-aanhangers, die geïnfiltreerd waren in de rechtelijke macht.
De Turkse regering verklaarde Gülen-elementen binnen de staat de oorlog. De premier liet de corruptie-zaken seponeren. Veel van de betrokken politiemensen en aanklagers zijn inmiddels gearresteerd.
Reza Zarrab, die als onderdeel van het onderzoek eind 2013 was opgepakt, werd vrijgelaten. Tot hij in maart 2016 door de Amerikaanse justitie kon worden aangehouden in Florida, waar hij met zijn familie vakantie vierde in Disney World.
Complot tegen Turkije
Het Gülen-verhaal is ook nu Erdogans belangrijkste verdedigingslinie. Volgens de president zijn Gülen-aanhangers na de mislukte couppoging in juli 2016 met een nieuw plan bezig zijn regering te ondermijnen: nu via de rechter in Amerika.
Turkije's minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu noemt de rechtszaak politiek gemotiveerd. In een bizarre wending in de zaak startte Justitie in Istanbul vorige week een tegen-onderzoek. De Turkse aanklagers eisen van hun Amerikaanse collega's in de Zarrab-zaak uitleg over hoe, wanneer en via wie zij hun bewijs hebben verkregen.
"Deze rechtszaak is overduidelijk een complot tegen Turkije", verklaarde vicepremier Bozdag. Een stelling waar regeringsgezinde media in de afgelopen weken mee aan de haal gingen. Anti-Amerikaanse en anti-westerse sentimenten bereikten een nieuwe piek. Tot op het punt dat de krant Yeni Safak op de voorpagina berichtte over een aanstaande oorlogsverklaring van de NAVO tegen Turkije.
President Erdogan zelf, die de rechtszaak eerder een "stap gericht tegen de Turkse republiek" noemde, belde in september met president Trump. Er werden pogingen gedaan de zaak 'diplomatiek' op te lossen, en Zarrab over te brengen van zijn cel in Manhattan naar Turkije. Maar Justitie in New York was niet geïnteresseerd.
Onthullingen
Het toont allemaal hoe hoog de zenuwen in Ankara oplopen over deze zaak. Erdogan is zelf geen aangeklaagde, maar onthullingen over zijn betrokkenheid kunnen schadelijk zijn. Veel Turken die hun vertrouwen in hun eigen rechtelijke macht in de afgelopen jaren verloren, kijken vanaf het puntje van hun stoel mee wat Amerikaanse aanklagers voor elkaar krijgen.
Bovendien is er een risico voor de Turkse economie, die met een snel dalende koers van de Lira al niet lekker draait. Want wat als de rechter in de VS vaststelt dat de Turkse regering en Turkse staatsbanken Amerikaanse sancties hebben omzeild? Wat doet dat met de reputatie van Turkse banken, of met de bereidheid van buitenlandse investeerders? En neemt Amerika dan strafmaatregelen, sancties wellicht, dit keer gericht tegen Turkije zelf?