Hoe belanden 14.000 illegale zeepaardjes hier? Nou, zo dus

• Remy Hersbach

  redacteur Online

Dode zeepaardjes, poten van een Afrikaanse olifant, tien zendingen levende koralen en krokodillenschedels. Bij controles werden de afgelopen maanden duizenden dode en levende dieren onderschept. De illegale dierenhandel is een groot probleem en wordt gezien als de vierde grote criminele tak, na drugs-,wapens- en mensenhandel.

Wereldwijd gaan er miljarden in om, vertelt Rikkert Reijnen van het International Fund for Animal Welfare. "Dit soort steekproeven juich ik altijd zeer toe. Maar ik schrik er wel van als ze bij dit soort acties zoveel in beslag nemen. Ik vraag me dan af hoeveel er doorkomt als ze dit soort acties niet doen."

Martijn Nuijen van de douane op Schiphol komt het allemaal tegen, van schubdieren tot zeepaardjes. Wat hij nog meer onderschept en op wat voor straffen de importeurs kunnen rekenen, zie je in de video hieronder:

Naar schatting gaan er miljarden om in de illegale handel van dieren. De zeepaardjes worden bijvoorbeeld in traditionele medicijnen gebruikt, daar is veel vraag naar in Azië. Omdat Nederland een doorvoerland is, wordt veel doorgesluisd via de Rotterdamse haven en Schiphol. "Er zijn niet veel directe lijnen vanaf Afrika of Zuid-Amerika naar China. Dus veel gaat via Europa", zegt Rijnen in het NOS Radio 1 Journaal.

De handel in dieren is de afgelopen decennia flink toegenomen, zegt ook criminoloog Daan van Uhm, die vorig jaar aan de Universiteit Utrecht promoveerde op een onderzoek naar illegale dierenhandel. Die wordt in stand gehouden door de groeiende welvaart en daarmee vraag in de wereld. "Steeds meer mensen kunnen zich dit soort exotische diersoorten veroorloven."

Tijdens veldwerk in China zag Van Uhm zelf dat de zeepaardjes een enorme afzetmarkt kennen. "Als je daar over de markten loopt, zie je dat ze overal in grote zakken worden verkocht, samen met andere beschermde diersoorten."

Dat is volgens hem ook het grote probleem. "Het is een illusie dat als je de criminele netwerken aanpakt, het probleem opgelost is. Het is belangrijk, maar georganiseerde misdaad zal blijven bestaan zolang er vraag naar deze producten is."

Ook reptielen doen het op dit moment erg goed in de illegale handel. Niet alleen Azië, maar ook Nederland en de VS zijn afzetmarkten. Bepaalde reptielen kunnen voor 10.000 à 20.000 euro verhandeld worden. "Hoe exclusiever de soort, hoe meer de waarde stijgt." Zo kan de hoorn van een neushoorn wel 40.000 euro per kilo opleveren.

Hoe gaat de handel in zijn werk?

De illegale handel in dieren gebeurt lang niet alleen door louche criminelen, maar ook door grote bedrijven die legale handel als dekmantel gebruiken, zegt Van Uhm. Ze weten veel van de regelgeving rond import- en exportcertificaten die er zijn voor toegestane dierenhandel en maken daar misbruik van. "Zo kan een bedrijf bijvoorbeeld de autoriteit die certificaten in Congo uitgeeft omkopen, waardoor beschermde dieren met onterecht verkregen papieren worden geïmporteerd."

Ook wordt er bij export gesjoemeld met dierenproducten waarvan gezegd wordt dat ze gekweekt zijn, terwijl ze eigenlijk uit het wild komen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met reptielenleer uit Colombia, weet criminoloog Van Uhm. "De krokodillenhuiden van gestroopte krokodillen worden geëxporteerd als kweekproducten en aan de grens valt vaak moeilijk te bewijzen dat het wilde dieren waren. Voor de douane op Schiphol is het lastig te identificeren."

Ook gebeurt het dat bij een grote hoeveelheid toegestane dieren een aantal met uitsterven bedreigde illegale soorten wordt verstopt. "Veel beschermde en niet beschermde soorten lijken op elkaar en zo kan het soms lastig zijn om de een van de ander te onderscheiden."

De grootschalige illegale handel in dieren gebeurt al jaren en is volgens Van Uhm ook aan trends onderhevig. Zoals gezegd is tegenwoordig de handel in reptielen populair. Maar in de jaren 60 en 70 vond de handel zijn weg naar het straatbeeld. Mensen kochten bijvoorbeeld massaal grote katachtigen, zoals luipaarden, om thuis te houden.

Een voorbeeld daarvan is te zien in een documentaire over twee Britten die in het hartje van Londen een leeuw als huisdier hadden. Ze hadden het dier in 1969 voor een slordige 3500 pond gekocht bij warenhuis Harrods.

Van Uhm wijst eveneens op de veranderende opvattingen over bontjassen. Vroeger niet weg te denken uit de samenleving, maar tegenwoordig veel minder te zien en sociaal niet meer geaccepteerd. De veranderende tijd leidt er ook toe dat de handel verandert. De wereld is door globalisering kleiner geworden en de infrastructuur en de communicatiemiddelen zijn sterk verbeterd. "Via internet organiseren criminele netwerken in wildlife zowel de handel als de afzet. Zo zijn er voorbeelden waar ze iemand aan de andere kant van de wereld via WhatsApp regelen voor de stroperij en de smokkel en verkoop doen via Facebook. "

In media verschijnen regelmatig berichten over bijzondere vondsten bij controles. Overheden lijken de laatste tijd meer aandacht aan dierenhandel te geven. Toch is het nog steeds te weinig, vinden zowel Reijnen van het International Fund for Animal Welfare als Daan van Uhm. "Zeker als je het vergelijkt met drugshandel en mensenhandel wordt er weinig op ingezet."

Reijnen: "Als je kijkt naar hoe weinig dieren er nog over zijn van sommige soorten en dat juist die dieren dan op Schiphol of in de haven opduiken als souvenir, dan is dat zeer zorgelijk."