Jeanine Duijst, Loes van Langen, Suzan Yücel en Babette olde Hanhof
Jeanine Duijst, Loes van Langen, Suzan Yücel en Babette olde Hanhof
Een docent van de Toneelacademie Maastricht is voorlopig geschorst vanwege meldingen over ongewenst gedrag jegens een studente. Hoewel de vrouw geen formele klacht wil indienen, is de toneelschool een onderzoek gestart.
Uit onderzoek van NOS op 3 blijkt dat meer studenten negatieve ervaringen hebben met de docent. 29 acteurs en actrices die hun opleiding aan de academie hebben gevolgd en ook studenten die nu nog op de Toneelacademie zitten, vertellen anoniem hun verhaal. Een aantal van hen beschuldigt de voorlopig geschorste leraar direct en indirect van machtsmisbruik en seksuele intimidatie. De betreffende leraar is om een reactie gevraagd, maar wil niet reageren.
Oefeningen
Tijdens de lessen van de docent was er volgens de studenten en oud-studenten jarenlang sprake van ongewenste betasting. "We moesten altijd oefeningen doen. Zoals op iemand springen en je dan via zijn of haar lichaam naar beneden laten glijden", vertelt een actrice die in 2011 afstudeerde. "Dat ging die docent dan bij mij voordoen. Hij sprong op mij en belandde met zijn geslachtsdeel in mijn gezicht."
"Je vraagt je eigenlijk altijd af of het erg genoeg is", zegt een actrice die in 2005 haar opleiding afrondde over de lastige scheidslijn tussen wat wel en niet door de beugel kan bij een intiem en emotioneel vak als acteren. Zij was achttien toen ze aan de toneelschool begon.
Zij was de enige die na de les - waarin veel werd gedanst en bewogen - niet samen met haar klas in één ruimte wilde douchen. De docent was er ook bij. "Hij sloeg met zijn hand in mijn kruis en zei dat het hem niet uitmaakte of ik een geschoren kutje had. En hij vond dat ik preuts was en op deze manier nooit groot zou kunnen worden. Ik was laf en zou het volgens hem heel moeilijk gaan krijgen", vertelt ze.
Een ander vertelt: "Ik had een keer een blessure. Hij keek ernaar, pakte mijn heupen vast en ging dan ineens met zijn hand over mijn billen. Hij vertelde in de eerste lessen van het jaar wat er in het verleden gebeurd was. Dat hij klachten had gehad over betasting, maar dat hij studenten aanraakte om hun houding te corrigeren. Daarmee probeerde hij het in mijn ogen recht te praten. Dat die docent daar nu nog zit, is echt bizar."
Romantiek
"Heel veel leraren benaderen je of geven les vanuit een constante seksuele context", vertelt een actrice van de lichting 2011. Zelf heeft ze geen nare ervaringen met de bewuste docent, maar ze heeft genoeg vriendinnen die dat wél hebben. "We zaten op de bank en iemand zei: "Hij raakte me aan op mijn clitoris", waarop iemand anders zei: "Ja man, dat doet 'ie altijd, echt niet oké." Het wordt een grap, een running gag, een this is how we roll-achtige sfeer."
"Er hangt een soort heiligheid en romantiek om die toneelschool", vervolgt ze. "Je bent achttien en je stapt een geïsoleerde wereld binnen waarin eigen regels en omgangsvormen gelden. Mensen stellen zich kwetsbaar op. Dat is allemaal geboren uit ambitie en liefde voor het vak. Maar dat is ook een perfect recept voor machtsmisbruik."
Een van de actrices stapte in haar tweede studiejaar naar het zogeheten kernteam van de toneelacademie met klachten over het gemeenschappelijke douchen. Ze vertelde ook dat een van haar medestudenten zich seksueel geïntimideerd voelde in de lessen van de docent. De bewuste docent zat ook in dat kernteam, maar hij was niet aanwezig bij het gesprek.
"Ze zeiden dat ze het heftig vonden en lastig wat ze ermee aan moesten. Ik vond dat ze er slap mee omgingen en voelde me niet gehoord. Het enige dat ze hebben gedaan is een aparte douche bouwen en een gesprek met de klas organiseren. Hij is niet weggestuurd en er is zelfs geen groot onderzoek gekomen."
Leerlingen hebben het gedrag van de docent vaker aangekaart. "Maar ik had niet het idee dat er echt een vertrouwenspersoon was", vertelt een actrice. "Ik heb twee keer aangegeven dat ik door dit soort dingen mij niet goed kon ontwikkelen op deze school, maar er is gewoon niks mee gedaan. Ik ben naar Yvette Fijen gestapt, om aan te geven dat ik de dingen die binnen deze school gebeuren echt niet vind kunnen. Ik vond dat de docenten elkaar wel heel erg in bescherming namen."
Yvette Fijen was jarenlang voorzitter van het kernteam op de toneelacademie. Ze werkte er van 1980 tot 2016 en was er onder meer docent en studiecoördinator. Nu werkt ze als artistiek leider op de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie. Fijen kan zich voorstellen dat er studenten zijn die zich afvragen waarom de docent er nu nog zit. Maar ze zegt: "Je kan mensen niet zomaar ontslaan. Als het zo eenvoudig kon, zou dat heerlijk zijn."
Signalen
Volgens toenmalig directeur Leo Swinkels zijn de nodige maatregelen getroffen op het moment dat bij hem signalen van grensoverschrijdend gedrag binnenkwamen. Toen is de docent een jaar uit het kernteam gezet en was hij niet langer mentor. "Ook moest hij zijn didactiek veranderen. Dat moest in ieder geval zonder fysieke aanraking op de plekken die door studenten als grensoverschrijdend kunnen worden ervaren. Dat mocht niet meer."
Het seksueel ongepaste gedrag van de docent staat zeker niet op zichzelf, zeggen veel studenten van vroeger en nu.
Actrice Jacqueline Blom had daar zelf niet mee te maken toen ze van 1981 tot 1985 de opleiding volgde. Maar toen ze vijftien jaar geleden terugkwam op de theaterschool voor een symposium, was dat veranderd. "Actrices liepen altijd op hoge hakken en hadden lippenstift op. En als je eenmaal iets aantrok wat doorzichtig was, dan had je je vrouwelijkheid gevonden. Er wordt een heel eenduidig beeld geschetst van de vrouw. Het is heel armetierig dat je een vrouw op die manier minimaliseert."
"Doordat je je zo aan het ontdekken of ontplooien bent, ontstaat ruimte voor grensoverschrijdend gedrag", zegt Blom. "De deur staat in die zin meer open. Maar natuurlijk heb je het door als een leraar je raar vastpakt."
Recente melding
Ontslag voor de docent is nooit overwogen. En achter dat besluit staat oud-directeur Swinkels nog steeds. "Ik vind dat elke docent en elke medewerker een tweede kans moet krijgen als niet onomstotelijk vaststaat dat hij vrouwen met opzet heeft betast."
Directeur Rob Ligthert laat aan NOS op 3 weten het dossier van de docent te kennen. Hij staat sinds 2016 aan het hoofd van de school. Volgens hem zijn er geen signalen over ongepast gedrag binnengekomen in de periode dat hij directeur is. Een woordvoerder van de school laat ons na het gesprek met Ligthert echter weten dat er op donderdag 19 oktober alsnog een melding van mogelijk grensoverschrijdend gedrag is gedaan.
Ligthert zegt over de opgetekende ervaringen van de studenten: "Je kan er op rekenen dat ik ermee aan de slag ga. Het is in het belang van alle betrokken partijen dat ik dit zorgvuldig doe."
