Hans Kraay senior, voetbalman in driedelig pak
Hans Kraay sr. was een gentleman in de voetbaljungle. Als voetballer, trainer en technisch manager bewoog hij zich jarenlang in de top van het Nederlandse voetbal. Immer fair, welbespraakt en correct. In veel opzichten een voorloper, die werd ingehaald door de realiteit.
Kraay overleed vrijdag op 81-jarige leeftijd.
De jonge Kraay groeit op in de Utrechtse wijk Zuilen en debuteert in 1953 als zestienjarige in het eerste van DOS, een van de voorlopers van FC Utrecht. In die tijd worden in Nederland met de KNVB en het alternatieve NBVB de eerste voorzichtige stappen gezet richting professioneel voetbal. De talentvolle verdediger kan naar de 'wilde profbond' en Kraay heeft wel oren naar een extra zakcentje.
Enige landstitel DOS
Zijn ouders staan een overgang in de weg. Een gelukkige keuze. In 1954 gaat de KNVB alsnog overstag: Kraay wordt prof bij De Gele Kanaries, zoals DOS (Door Oefening Sterk) te boek staat in Utrecht. Vier jaar later mag hij zich zelfs kampioen van Nederland noemen, nog altijd de enige landstitel die ooit gevierd werd.
Op een snikhete zondagmiddag in Nijmegen zorgt vedette Tonny van der Linden na honderdtien minuten voetbal voor de verlossing tegen het Sportclub Enschede van Abe Lenstra.
Een jaar eerder maakt de dan net 21-jarige Kraay zijn debuut bij het Nederlands elftal in De Kuip tegen België. Bij een 5-0 voorsprong lost hij Cor van der Hart af in het hart van de verdediging. Uiteindelijk wordt het nog 5-2, een klein smetje op een fraaie primeur.
Dan weet Kraay nog niet dat De Kuip voor hem een tweede thuis zou worden. Feyenoord, dat in het seizoen 1959/1960 een noodzakelijke beslissingswedstrijd om het kampioenschap verloor van Ajax, vindt in Kraay de ontbrekende schakel naar succes. In 1961 gaat de landstitel voor het eerst in 21 jaar weer naar Rotterdam-Zuid.
Kraay groeit in zijn acht jaar in Rotterdamse dienst uit tot een steunpilaar van de ploeg, die ook in 1962 kampioen wordt en een jaar later de halve finales van de Europa Cup I bereikt. Daarin is Benfica te sterk.
Legendarisch is de 2-1 zege van Feyenoord in 1965 op het Real Madrid van Ferenc Puskas en Paco Gento in het toernooi om de Europa Cup I. Kraay werkt zelf de winnende treffer binnen na een curieuze vrije trap, maar de spijkerharde wedstrijd gaat vooral de geschiedenis in door de massale vechtpartij in de slotfase. "Coen, Coen, beheers je", stamelde Bob Spaak, de ontredderde commentator van dienst.
In 1970 wordt Feyenoord de eerste Nederlandse club die de Europa Cup I op zijn naam schrijft, maar daar is Kraay niet meer bij. In de laatste twee jaar van zijn loopbaan bouwt hij af bij zijn oude liefde DOS.
Trainer
Als speler volgt Kraay een opleiding tot fysiotherapeut, voltooit de academie voor lichamelijke opvoeding en zet zijn eerste stappen als trainer. Hij wordt de eerste oefenmeester die de traditionele topdrie onder zijn hoede heeft gehad, een prestatie die later alleen door Ronald Koeman is geëvenaard.
In 1974 wordt Kraay aangesteld als trainer van Ajax, dat dan al geen schim meer is van het elftal dat voorheen de successen aaneenreeg. Hij laat de veldtrainingen in Amsterdam over aan zijn assistenten. Kraay maakt de opstelling en presenteert zijn keuzes met zichtbaar genoegen aan de buitenwereld.
Het werkt niet. Na een teleurstellende derde plaats neemt Kraay ontslag.
Gullit
Met AZ'67, dat in opbouw is naar de kampioensploeg van 1981, wint Kraay in 1978 de KNVB-beker. In 1982 wordt hij trainer van Feyenoord. Een succes wordt het niet, Kraay kampt met een hartkwaal.
Als zijn oude club AZ'67 in september 1983 op bezoek komt in De Kuip meldt Kraay zich tijdens de warming-up gewoon langs de lijn, maar verlaat het stadion zodra de wedstrijd begint. Hij heeft het bestuur dan al ingelicht: 'Ik word nooit meer trainer.'
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en in 1985 treedt Kraay als trainer en later technisch-directeur in dienst bij de derde Nederlandse topclub PSV. Daar krijgt hij opnieuw de beschikking over het supertalent Ruud Gullit, die hij zelf nog naar Feyenoord haalde.
Aan de hand van Gullit viert PSV twee landstitels. In 1987 forceert de vedette echter een overgang naar AC Milan met een spraakmakend interview in Nieuwe Revu. Daarin zegt Gullit dat hij zich niet langer door Kraay 'als een hoer laat behandelen.' Het betekent het einde van Kraay in Eindhoven.
Na zijn loopbaan treedt Kraay in dienst bij de NOS als radioverslaggever bij Langs de Lijn en commentator op televisie. Hij wordt een van de eerste vaste analytici in Nederland. In een smetteloos kostuum en een immer correcte dictie geeft hij zijn visie op duels in de eredivisie en Europa.
In 2002 moet Kraay zijn werkzaamheden bij de NOS staken als zijn naam op de kieslijst van Leefbaar Nederland - toen nog onder leiding van Pim Fortuyn - opduikt.
Vele voetbalanalytici van vandaag, onder wie zijn gelijknamige zoon, zijn schatplichtig aan 'de oude Kraay'. De gentleman was zelf niet onverdeeld content met de hausse aan praatprogramma's over voetbal. "Te primitief", vond Kraay. "Te makkelijk worden mensen beledigd."
