Krijgen uitgebuite stadionbouwers WK Qatar nu echt meer rechten?

Golfstaat Qatar belooft opnieuw de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van bouwers van de WK-voetbalstadions te verbeteren. Het land ligt al sinds 2014 onder vuur vanwege het Kafala-systeem, waarin buitenlandse werknemers als moderne slaven worden uitgebuit. Eerdere beloftes voor verbetering haalden niets uit, mensenrechtenorganisaties wachten daarom met jubelen totdat er werkelijk verandering blijkt.

Desalniettemin heerst een positieve stemming bij vakbond FNV, die zich in samenwerking met internationale arbeidsorganisaties ILO van de Verenigde Naties en internationale vakbond ITUC inspande voor de rechten van de voornamelijk Aziatische gastarbeiders in Qatar. FNV deed dat onder meer via internationale inspecties en een rechtszaak tegen voetbalbond FIFA, en spreekt nu van een "doorbraak".

Slaven

Een opmerkelijk positieve reactie van FNV, gezien het verleden van Qatar. In begin 2014 beloofde de golfstaat namelijk ook al betere werkomstandigheden, zorg en huisvesting. Later dat jaar moest een internationale delegatie van vakbonden vaststellen dat arbeiders in Qatar nog steeds als moderne slaven werden behandeld.

Bij die controle bleek dat de werkers nog steeds slechter betaald kregen dan hun voor aanvang van het werk was beloofd. Ook waren er honderden mensen gestorven - sommigen aan een hartaanval vanwege het zware werk in de zinderende woestijnhitte. Werknemers konden hun hachelijke situatie bovendien niet ontvluchten doordat hun paspoort was ingenomen. Ruud Baars, destijds gezant namens FNV Bouw, vergeleek de huisvesting van de arbeiders met een varkensstal.

Afspraken

Over die woonomstandigheden is nu niets afgesproken, zegt een woordvoerder van FNV. Wel heeft Qatar beloofd dat werkgevers zich moeten houden aan het contract waarmee gastarbeiders naar Qatar worden gelokt. Ook komt er een nog nader te bepalen minimumloon.

Bovendien krijgen werkers een identiteitskaart van de staat, waarmee ze aanspraak kunnen maken op gezondheidszorg. Werkgevers zijn daarnaast niet meer bevoegd te beslissen over een uitreisvisum. Papieren om het land uit te komen worden voortaan verstrekt door een overheidscommissie.

Vanwege van de nieuwe afspraken ziet de internationale vakbondsorganisatie ITUC af van een officiële klacht tegen Qatar. Zodoende komt er geen onderzoekscommissie namens de internationale arbeidsorganisatie van de VN, de ILO, zo tekent de Britse krant The Guardian op uit de mond van ITUC-secretaris Sharan Burrow.

Smoesjes?

Dat de vakbonden hiermee met een kluitje in het riet worden gestuurd, willen mensenrechtenorganisaties niet meteen zeggen, maar het is te vroeg voor enthousiasme. "Toezeggingen uit het verleden bleken achteraf ook cosmetisch", zegt een Nederlandse woordvoerder van Amnesty International tegen de NOS. "We moeten nog even heel goed kijken naar de gemaakte afspraken, de praktische uitvoer en de controle daarvan."

Ook Golfstatenexpert Nicholas McGeehan, aangesloten bij Human Rights Watch, wijst erop dat er nu alleen nog maar beloften op tafel liggen. "En beloften zijn eerder gebroken."