Carles Puigdemont: een leven voor een onafhankelijk Catalonië

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Het is hard tegen hard in Catalonië. Na het omstreden referendum van 1 oktober lijken de nationalisten vastberaden om de onafhankelijkheid uit te roepen. Hun beweging bestaat al jaren, maar raakte in een stroomversnelling toen Carles Puigdemont onverwachts tot regiopresident werd benoemd. Wie is deze Catalaanse leider met het bloempotkapsel en de vreemde naam?

Puigdemont. Je spreekt het uit als "poetsj-de-mond" maar zijn vrienden korten het af tot 'Puigdi'. Hij werd als tweede van acht kinderen geboren in het dorpje Amer, waar zijn ouders een banketbakkerij hadden. De taartjes en chocoladegebakjes waren beroemd in de hele streek. En nog steeds bestiert de familie van de 54-jarige politicus de winkel in Amer.

Als kind wil Puigdemont astronaut worden. Als tiener speelt hij basgitaar in de band Zènit. En al jong raakt hij gegrepen door het ideaal van een onafhankelijk Catalonië. De droom waar hij altijd aan vasthield, en die voor hem nu dichterbij is dan ooit.

Al op zijn zestiende begint hij als journalist voor de lokale krant Diari de Girona. In de weekenden springt hij bij in de winkel van zijn ouders. Een paar jaar later wordt hij lid van een liberale, Catalaans-nationalistische partij, de CDC. Hij was uit principe voor een onafhankelijk Catalonië. "Veel mensen zijn voor de onafhankelijkheid door een allergische reactie op het beleid van Madrid. Hij niet", zegt schrijver en vriend Antoni Puigverd.

Op 25 januari 1983, op zijn twintigste, rijdt Puigdemont om 02.00 uur 's nachts uit zijn werk naar huis. Een vrachtwagen knalt tegen zijn auto, de chauffeur rijdt door. Puigdemont raakt ernstig gewond en wordt uiteindelijk gevonden door de brandweer. "Ik realiseerde me dat het leven snel voorbij kan zijn," zegt hij er later over. "Ik besloot ter plekke om de dingen niet meer uit te stellen." Hij houdt er ook een opvallend litteken op zijn bovenlip aan over.

"Hij heeft zijn politiek activisme altijd gecombineerd met de journalistiek", stelt journalist Ramon Iglesias. Toen hij voor een regionale krant werkte voerde hij bijvoorbeeld campagne om de naam van de stad Gerona te veranderen in het Catalaanse 'Girona'.

Hoe ver hij gaat in zijn nationalisme, blijkt wel uit een anekdote in het boek Puigdemont, el president @KRLS. (De titel verwijst naar zijn Twitteraccount.) Als hij van Barcelona naar Madrid reist, neemt hij geen binnenlandse vlucht. Hij boekt liever een ticket voor een internationale vlucht, bijvoorbeeld Brussel-Barcelona-Madrid. Dan moet hij in Madrid zijn paspoort laten zien om binnen te mogen. En zo ziet hij het graag.

In de jaren 80 schrijft hij voor de krant El Punt Avui. De toenmalige directeur Xevi Xirgo daarover: "Puigdemont wilde altijd schrijven over het zelfbeschikkingsrecht van Catalonië, hoe klein de onderwerpen ook leken. De meeste dingen die hij in zijn leven heeft gedaan hadden te maken met een onafhankelijk Catalonië."

Roemeense vrouw

Puigdemont heeft onder meer een Catalaans persbureau opgericht en het Engelstalige Catalonia Today. Daar is zijn vrouw, de Roemeense Marcela Topor, nog steeds hoofdredacteur. Ze hebben elkaar ontmoet op een festival voor amateurtheater in Girona.

In 2006 stopt hij als journalist en kiest hij volledig voor de politiek. Eerst als afgevaardigde in het Catalaanse parlement en in 2011 wordt hij burgemeester van Girona. Daar worden hij zijn Catalaanse ambities al snel duidelijk. Op het centrale plein van de stad hijst hij een gigantische Catalaanse vlag. De Spaanse vlag laat hij een tijdje verdwijnen met het excuus dat de vlag "bij de stomerij was".

Game of Thrones

De Spaanse kroonprinses Leonor draagt volgens de traditie onder meer de titel "prinses van Gerona". In 2014 - de prinses is dan 9 jaar oud - dringt Puigdemont er op aan dat zij die titel niet gebruikt. Hij wil niet dat zijn stad banden onderhoudt met het Spaanse koningshuis.

Hij zet zijn stad ook internationaal op de kaart als hij er in slaagt om de populaire TV-serie Game of Thrones naar Girona te lokken. Delen van het zesde seizoen worden er opgenomen.

Spaanse oma

Hoe Catalaans-nationalistisch hij ook is, Puigdemont heeft wel degelijk Spaans bloed. Zijn oma van moederszijde, Manuela Ruiz Toledo, kwam in de jaren 20 als jong meisje uit Andalusië naar Barcelona. Net als duizenden andere Spanjaarden in die tijd trok zij om economische redenen naar Catalonië. Ze stierf erg jong. Carles heeft haar nooit gekend.

In januari 2016 verandert alles voor Puigdemont. Van een relatief onbekende politicus komt hij plotseling in het spotlicht. President Artur Mas stapt op en wijst hem aan als opvolger. "Dat aanbod afslaan zou erg laf zijn geweest en dat past niet bij mij," zegt Puidgemont later.

Wat hij als regiopresident wil bereiken is duidelijk. "Zijn topprioriteiten zijn onafhankelijkheid, onafhankelijkheid, onafhankelijkheid. Het gaat hem niet om beter onderwijs of een betere regering," zegt directeur José Antich van de online krant El Nacional.

Zijn inzet voor het referendum is niet zonder gevaar. Puigdemont riskeert zelfs gevangenisstraf vanwege het misbruik van publiek geld omdat het referendum door de rechter was verboden.

"Hij wil niet per se een politieke carrière en dat geeft hem een enorme vrijheid van handelen", zegt een vriend, de schrijver Antoni Puigverd, "Hij is wel vier of vijf keer van baan veranderd. Hij is niet bang voor verandering. Iemand anders in zijn plaats zou ongerust zijn over zijn toekomst, maar hij niet."

Dit profiel is gebaseerd op artikelen uit El Mundo, El País. La Vanguardia, Libération, The New York Times en de Spaanse Vanity Fair.