Van profvoetballer naar vluchteling: het gebroken Syrisch elftal

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

Tarek is er nog niet helemaal uit of hij morgen gaat juichen voor zijn oud-teamgenoten. "Ik ben blij voor ze en ik hoop dat ze zich kwalificeren. Maar het is dubbel, er vallen nog steeds veel doden in Syrië, dus ik weet niet of ik nou blij moet zijn, of verdrietig."

Hij was jarenlang een van de grootste voetbaltalenten van Syrië, maar de oorlog heeft het leven van de voormalige keeper van het Syrische voetbalelftal op zijn kop gezet.

Vluchten

Voor het geweld in Syrië losbarstte, bezat Tarek Kharboutly twee huizen met twee auto's voor de deur. Behalve als voetballer werkte hij ook als model. En toen kwam de oorlog. "Mijn gezin was al eerder gevlucht, naar Denemarken. Toen ik werd opgeroepen voor militaire dienst, besloot ik ook weg te gaan", vertelt Tarek.

"Maar ze hadden mijn paspoort ingenomen. Toen ik probeerde te vluchten werd ik aangehouden en zat ik anderhalve maand in de gevangenis. Daarna lieten ze me vrij om mijn dienstplicht te vervullen. Toen ben ik gevlucht."

Bekijk hier het hele verhaal van Tarek:

Ondanks de burgeroorlog, is het Syrische voetbalelftal er wel in geslaagd om de play-offs voor het WK te bereiken. De Syriërs spelen donderdag tijdens de eerste ronde van die play-offs tegen Australië. Het nationale team vertegenwoordigt het regime van Bashar al-Assad; een regime dat beschuldigd wordt van oorlogsmisdaden tegen haar eigen volk.

FIFA regels

De FIFA heeft als regel: overheden mogen zich niet met de inhoud en het bestuur van het voetbal bemoeien. Als ze dat wel doen, kan een land geschorst worden. Dan mogen ze niet naar internationale toernooien en lopen ze de jaarlijkse FIFA-toelage van minstens een miljoen dollar mis. Een sportminister mag dus bijvoorbeeld niks zeggen over de opstelling van het nationale team.

Maar in de praktijk is overheidsbemoeienis natuurlijk veel subtieler dan dat. FIFA-watcher van de NOS Edwin Schoon: "Er ligt sinds 2015 een rapport bij de FIFA met beschuldigingen dat de Syrische president Assad verantwoordelijk is voor de dood van 38 Syrische profvoetballers. Dat zou normaliter genoeg aanleiding moeten zijn voor de FIFA om een onderzoek in te stellen naar zijn bemoeienis met de sport."

Maar volgens Schoon grijpt de FIFA niet direct in en wordt Syrië dus niet geschorst. "De organisatie verschuilt zich achter de complexiteit van de situatie en de burgeroorlog. Als sporters worden vermoord in zo'n oorlog is het enerzijds natuurlijk ook best lastig te bewijzen dat het regime van Assad dat heeft gedaan om de invloed op de sportwereld te vergroten. Anderzijds, als je de verhalen leest van gevluchte sporters, is de situatie onderzoeken wel het minste dat je kunt doen als FIFA. Zeker omdat meerdere mensenrechtenorganisaties dit wel in kaart hebben gebracht."

Uit onderzoek van het programma Outside the Lines van de Amerikaanse sportzender ESPN blijkt dat Assad voetbal gebruikt in zijn politieke campagnes. Zo moesten teams gedwongen marcheren met banners, vlaggen of T-shirts met een foto van Assad erop.

Anas Ammo is een sportjournalist die specifiek onderzoekt hoe het regime van Assad de rechten van Syrische sporters schendt. Volgens hem kunnen die geen kant op. "Ze worden gedwongen om te spelen, anders kan er iets gebeuren met hun familie."

Ammo kent twee spelers die spelen omdat de regering hun paspoorten heeft. Daardoor is het onmogelijk het land te verlaten. Andere spelers zijn juist loyaal aan Assad. "Dat zorgt voor een generatie van uit elkaar gescheurde spelers."

Voetbal is ook politiek

Ook voetballer Tarek moest zijn paspoort inleveren, zodat hij niet vrij kon reizen. Op papier redenen genoeg dus, voor FIFA, om Syrië te schorsen. Maar volgens Edwin Schoon zou het best kunnen dat de er grotere belangen in het spel zijn, waardoor een schorsing van Syrië door FIFA er niet komt.

"Voetbal is ook politiek. Assad heeft er belang bij dat het Syrische nationale team blijft spelen, zelfs als hij er spelers voor moet dwingen of bedreigen, zoals uit het onderzoek van ESPN sterk naar voren komt. Een dictator heeft altijd belang bij sportsucces."

Volgens Schoon beheerst ook Poetin dit spel als geen ander. "Laat hij nou bondgenoot zijn van Assad. En daarnaast is hij ook nog eens goed bevriend met FIFA-president Infantino. Over negen maanden begint het WK voetbal in Rusland en Poetin speelde een belangrijke rol bij de verkiezing van Infantino."

Je weet het nooit zeker, maar zulke belangen kunnen tot willekeur leiden als het erom gaat welk land geschorst wordt en welk land niet. Schoon: "Er zijn landen die om minder worden uitgesloten van internationale competities."

Voetbalclub AFC

Het gezin van Tarek was al naar Denemarken gevlucht, toen ook hij besloot uit Syrië te vertrekken. Via Turkije reisde de voetballer naar het Griekse eiland Leros. Daar zat hij negen maanden in een vluchtelingenkamp. Hij wilde zo snel mogelijk naar zijn vrouw en kinderen in Denemarken, maar op weg daarnaartoe werd hij op Schiphol opgepakt omdat zijn papieren niet in orde waren. En dus is hij nu hier en voetbalt Tarek bij de Amsterdamse voetbalclub AFC.

Tarek heeft geluk gehad, hij kon wegkomen. Veel sporters lukt dat niet en de oorlog gaat door. Lange tijd was voetbal voor Tarek het belangrijkste in de wereld. Maar de oorlog en de vlucht voor de oorlog hebben zijn leven op zijn kop gezet.

Weer samenleven met zijn gezin, dat is voor Tarek het enige dat nu telt. "Maar zij zitten in de asielprocedure in Denemarken en ik hier in Nederland." Hij hoopt dat ze eind dit jaar weer samen zijn. "Ik ben alles kwijtgeraakt om bij mijn gezin te kunnen zijn. Bekendheid en geld betekenen niets meer voor mij."