Dealen met je dialect: 'Je voelt je minderwaardig'

• Jeanine Duijst

  redacteur NOS op 3

Dat kreeg Froukje Meijer (17) op haar school in Groningen naar haar hoofd geslingerd. Waarom? Omdat ze Fries is en dus een andere taal spreekt. Ze is niet de enige die weleens een nare ervaring heeft gehad, omdat ze praat met een dialect of accent.

Haar verhaal, en dat van Cansel en Semmy, vormt het tweede deel in ons drieluik Dealen met je dialect. Dit weekend zoomen we in op hoe dialecten mensen soms in de weg zitten. Vandaag: schaamte, scheldpartijen en andere negatieve reacties.

Vooral veel Limburgers reageerden op onze oproep. Dat is natuurlijk geen weerspiegeling van Nederland, maar dat is wel deels de reden dat we twee Limburgers hebben gesproken en geen Brabanders. Die mailden ook, maar zeiden niet écht gepest te worden om hun zachte 'G' en 'houdoe' als ze de deur achter zich dichttrekken.

"Maar er heerst toch een beetje een stigma op het Brabants", vertelt Brabander Sven van der Hulst. "Mensen denken dat je een boerenlul bent en je wordt minder serieus genomen. Ook wordt er vaak naar de makkelijke weg gezocht en gezegd: 'Hé Brabo, kom je mee?', terwijl ik veel meer ben dan alleen een Brabander."

Toch probeert Sven zich aan te passen in Delft, waar hij sinds een paar maanden woont. "Als ik bij mijn werk klanten adviseer, benoem ik mijn accent altijd. Ik heb anders soms het idee dat ze mijn advies in twijfel trekken."

Het spreken van een dialect of hebben van een accent zorgt niet alleen voor flauwe opmerkingen en scheldpartijen. Volgens hoogleraar taalwetenschap Frans Hinskens van de Vrije Universiteit krijgen kinderen die een dialect spreken vaak advies voor lager vervolgonderwijs dan kinderen die geen dialect spreken.

Traag en dom?

Hinskens: "Limburgers kunnen hier het meeste last van hebben. Het vooroordeel is dat ze misschien een beetje dom en traag zijn. Maar wel gezellig."

Iedereen geeft aan dat ze niet wakker liggen van wat plagerijen om hun manier van praten. "Mijn schoonfamilie komt uit het westen. Die doen me na en vinden mijn accent allemaal grappig", zegt Eva ter Meer uit Almelo. "Ik vind het meestal ook wel grappig, maar niet als je wat minder lekker in je vel zit. Of iets belangrijks aan het vertellen bent en je nagedaan wordt."

Plat praten verbindt

In haar werk is de Twentse 'o' van Eva juist een aanwinst: "Ik werk in de zorg en dan wordt het door cliënten erg gewaardeerd dat je plat kan praten."

Daarom besteedt docent Adele Spikker van het Deltion College in haar lessen aandacht aan streektaal. Zij ziet ook dat 'plat praoten' een aanwinst is in de zorg: "Met name als cliënten vervelende boodschappen krijgen, is het fijn als dat in hun 'moedertaal' gebeurt. Die berichten worden dan beter opgenomen. Het verbindt mensen op zo'n moment."

Adele heeft in ieder geval vertrouwen in de toekomst van de streektaal: "Ik durfde vroeger als student in Zwolle uit Twente niet naar huis te bellen vanwege mijn accent. Ik heb het idee dat die schaamte wat minder wordt tegenwoordig. Ik zie steeds meer mensen die hun streektaal omarmen."

Overigens kan het hebben van geen accent in een regio waar ze wel plat praten ook de nodige lachwekkende situaties opleveren. Eva's vriend Ruben is monteur in Twente, maar praat zelf geen Twents. Hij vertelde op zijn werk dat hij met een speakerbox bezig was. Hij werd door zijn collega's vreemd aangekeken: 'een spiekerboks' maken?' Een spiekerboks(e) is in het Twents een spijkerbroek.