Vijf jaar na Project X Haren, hoe kon het zo mis gaan?

• Levi van Eck

  redacteur Online

Het had een feestje moeten worden om nooit te vergeten: de sweet sixteen party van een meisje uit Haren. Het werd ook een dag die ze nooit zal vergeten: want wat een verjaardagsfeestje had moeten zijn, liep uit op een grote relpartij.

Op 21 september 2012 wil Merthe uit Haren haar zestiende verjaardag vieren. Ze stuurt via Facebook een uitnodiging naar 78 vrienden, maar omdat die uitnodiging op openbaar staat, kan iedereen hem zien. Het gevolg: duizenden mensen reageren op de uitnodiging omdat hij massaal wordt gedeeld.

Er komen uiteindelijk ook duizenden mensen naar het dorp op 21 september. De sfeer is in eerste instantie gemoedelijk, maar dat verandert snel. Er ontstaan rellen, verkeersborden en lantaarnpalen worden gesloopt. Ook winkels krijgen het zwaar te verduren:

Er worden iedere dag evenementen georganiseerd op Facebook. Hoe kan het dat het in Haren toch zo mis ging? "Als je het vergelijkt met andere voorbeelden dan was er op de avond zelf bij Project X geen sprake van een duidelijk concept", zegt Thomas Boeschoten. Hij is social media expert en hij zat in de commissie die onderzoek deed naar het evenement.

Als voorbeeld noemt Boeschoten de Harlem Shake. "Spontane groepsvormingen hadden we al veel vaker gezien. Een hype van toen was bijvoorbeeld de Harlem Shake. Grote groepen mensen kwamen spontaan bij elkaar en deden een dans. Iedereen wist dus wat er van hem verwacht werd. Ze deden hun ding en gingen weer weg."

Een van de redenen waarom Project X zo uit de hand liep, was omdat jongeren doelloos rondliepen in Haren. "Er was daar niks te doen. Veel jongeren waren zelfs in de veronderstelling dat het feest door de gemeente werd georganiseerd, dat er een artiest zou komen", zegt Boeschoten. "Uiteindelijk liepen daar veel jongeren rond die te veel alcohol hadden gedronken."

Omdat er dus niks te doen was, gingen de jongeren op zoek naar andere vormen van vermaak. "Het begint met kleine vergrijpen zoals in iemands tuin plassen, je afval op de grond gooien of in lantaarnpalen klimmen. Maar naarmate de avond vorderde en er meer alcohol werd gedronken, werd de sfeer grimmiger: er werden fikkies gestookt, ruiten werden ingegooid en winkels werden geplunderd", zegt Boeschoten.

Ook realiseerde de politie zich volgens Boeschoten pas heel laat dat er zo veel mensen echt naar Haren zouden komen. "De politie monitort vooral via Twitter. Het werd op Twitter eigenlijk pas op de avond zelf trending. Voor die tijd was er op Twitter niet zo veel te zien." De politie had volgens hem dus beter kunnen kijken naar de plekken waar de gesprekken over Project X plaatsvonden. "Bijvoorbeeld in de kroeg, op school en bij sportclubs. Daar had je als politieagent moeten zijn. Daar werd over Project X gesproken."

Verder was de communicatie van de gemeente niet op orde. "De gemeente had geen goed communicatiebeleid. Zo wist de burgemeester bijvoorbeeld niet dat een van zijn woordvoerders had gezegd dat er misschien plannen waren voor een alternatief feest", zegt Boeschoten.

Project X Haren wordt ook wel het Facebookfeest genoemd. Wat Boeschoten betreft is dat niet helemaal terecht. "Je kan Facebook niet de schuld ervan geven dat het zo groot is geworden. Facebook had een belangrijke rol wat de organisatie betreft, maar als je kijkt naar hoe er over Project X werd gesproken dan ging 80 procent face-to-face en 23 procent was via Facebook."

De voornaamste reden voor jongeren om naar Haren te gaan, was omdat ze van vrienden hoorden dat die ook zouden gaan. "Face-to-face-contact is dus heel belangrijk geweest hierin. Dat geldt ook voor andere vormen van contact, zoals via verschillende chatprogramma's. Lang niet alles ging dus via Facebook."

Traditionele media

Wat wel vaststaat, is dat de bekendheid voor het feest vergroot werd door de aandacht die traditionele media eraan besteedden. Maar dat door die media-aandacht duizenden jongeren naar het dorp kwamen, is volgens Boeschoten niet juist. "We hebben met de onderzoekscommissie redelijk overtuigend kunnen aantonen dat het aantal mensen dat naar Haren zou willen komen al heel groot was voor het landelijk in het nieuws kwam."

Of een evenement zoals Project X anno 2017 weer kan plaatsvinden? "Dat kan zeker, zoiets kan je volgens mij niet tegenhouden", zegt Boeschoten. "En bedenk ook: als dit in Amsterdam was gebeurd dan hadden we daar nu niet over gesproken. Daar kan de politie er beter mee omgaan en in Amsterdam kunnen jongeren uitwijken naar andere plekken. In Haren kon dat niet, daar hadden de jongeren gewoon niet veel te doen."