Jarige kunstenaar Ai Weiwei 'fileert zijn eigen tijd'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

In China is hij een van de meest controversiële kunstenaars, in het Westen wordt vooral tegen hem opgekeken: Ai Weiwei is vandaag 60 jaar geworden. "Hij is de Leonardo da Vinci van deze tijd. Een universele mens. Hij denkt niet na over wat hij doet, hij vindt dat er iets moet gebeuren", vertelt Hendrik Driessen, directeur van Museum De Pont in Tilburg.

Ai Weiwei belandde in 2011 in de cel, omdat hij volgens de Chinese autoriteiten de bevolking had opgeroepen in opstand te komen tegen het politieke stelsel in het land. Nadat hij drie maanden had vastgezeten, kwam hij vrij en werd hij onder huisarrest geplaatst. Zijn paspoort werd afgepakt en hij mocht vier jaar lang China niet verlaten. Twee jaar geleden kreeg hij zijn paspoort terug.

"Ai Weiwei is een zeer politiek activistische kunstenaar. Zijn kunst is vaak een politiek statement: hij zet zich bijvoorbeeld af tegen de Chinese overheid. Dat is heel spannend om te zien", vertelt Ko van 't Hek. Het is waarschijnlijk ook de reden dat hij zo bekend is geworden, zegt hij. "Maar activisme is één, je moet natuurlijk ook goede kunst kunnen maken."

Totaalpakket

"Hij is vaak overtuigender met zijn statements dan de politici zelf", vindt ook Driessen. "Zijn kunst is het totaalpakket. Het bevat moed, eigenwijsheid. Hij vertelde mij een aantal jaar geleden dat grenzen voor hem niet bestaan. 'De enige grens die bestaat is de dood', zei hij."

Zijn controversiële kunstwerken zijn te zien (geweest) over de hele wereld. Zo vroeg Ai Weiwei aandacht voor de vluchtelingenproblematiek door een deel van het Berlijnse Konzerthaus in te pakken met oranje reddingsvesten en had hij een tentoonstelling in het Amsterdamse Foam Fotografiemuseum met duizenden foto's van vluchtelingen die naar Europa vertrokken.

"Wat zijn werk typeert is dat het altijd een duidelijke en activistische boodschap combineert met een lekker en sterk beeld. Je begrijpt en voelt het vaak gelijk", zegt Van 't Hek. Driessen: "Het merendeel van zijn werk komt voort uit situaties die hij zelf heeft meegemaakt. Ai Weiwei is zelf ook een vluchteling, bijvoorbeeld. Hij fileert zijn eigen tijd."

Maar het actuele aan zijn werk gaat er niet voor zorgen dat de relevantie over een tijd verdwijnt, gaat Driessen verder. "Echte relevante kunst blijft relevant als de situatie verdwijnt. Je ziet ook geen nachtwacht meer op straat, maar daardoor is de relevantie van de Nachtwacht niet weg. Goede kunst overleeft zijn tijd."

Opkijken naar Mao

Een van de kunstwerken die zijn tijd zal overleven is Sunflower Seeds, zegt Driessen. Het werk bestaat uit miljoenen porseleinen zonnebloempitten. De pitten hebben een symbolische lading: nadat leider Mao Zedong zichzelf de zon als persoonlijk symbool had toegekend, werd het Chinese volk vergeleken met zonnebloemen die opkeken naar hem. "Mensen hebben een verhaal nodig bij kunst", zegt Driessen. "Dat maakt Ai Weiwei zo groot. Dit kunstwerk komt binnen en het fascineert."

De kunstenaar is vandaag 60 geworden, maar hij gaat nog lang niet met pensioen, denken beide kunstkenners. "Ai Weiwei is hier zijn hele leven al mee bezig. Hij is er helemaal van doordrongen. Ik denk dat hij doorgaat met die politieke statements totdat hij omvalt", zegt Van 't Hek.

"Of hij een van de beste kunstenaars ter wereld is, weet ik niet. Hij is in ieder geval een van de meest besproken kunstenaars. De tijd zal het moeten leren, maar ik denk dat hij prima past in dat rijtje", sluit Driessen af.