Smelten ijs op de Noordpool laat ook permafrost verdwijnen
Het snelle smelten van ijs op de Noordpool heeft veel meer invloed op de landen rond de Noordelijke IJszee, dan eerder werd gedacht. Dat is een van de bevindingen in een rapport, dat later dit jaar wordt gepubliceerd door het Arctic Monitoring and Assessment program. Wetenschappers van de VU in Amsterdam hebben meegewerkt aan dit onderzoek.
Door het smelten van het poolijs wordt het zonlicht (en de bijbehorende warmte) niet meer door wit ijs weerkaatst, maar door zwart zeewater geabsorbeerd. Dat veroorzaakt een stijging van de temperatuur, waardoor permafrost in de omgeving ontdooit.
Door het dooien van de permanent bevroren grond ontstaan steeds meer grote gaten in het landschap, onder andere in Canada. Ook leidt de dooiende bodem tot verzakkingen van huizen, wegen en spoorlijnen. Al zeggen onderzoekers dat dit soms komt door een combinatie met slecht onderhoud. Het dooien van permafrost leidt ook tot de uitstoot van extra broeikasgassen.
Nederlandse onderzoekers reizen elk jaar naar permafrost-gebieden in Canada en Siberië om uit te zoeken hoe snel dit proces gaat
In Noordwest-Canada zijn sommige van die gaten, zogenaamde thaw slumps, meer dan 40 voetbalvelden groot en tientallen meters diep. Ze ontstaan vooral daar, omdat er hellingen zijn, met relatief veel ijs in de grond, waardoor de dooiende bodem instabiel wordt en sneller wegzakt. In totaal gaat het in deze regio om een paar honderd gaten, met een omvang van gemiddeld 10 voetbalvelden.
Blader hieronder door de foto's van de thaw slumps:
- NOS
Een krater als gevolg van de dooiende permafrost - NOS
De modder van een verzakking wordt afgevoerd door een rivier - NOS
Een krater als gevolg van de dooiende permafrost - NOS
De delta van de McKenzie-rivier - NOS
Midden in een krater: een dwarsdoorsnede van de permafrost - NOS
Helikoptervlucht boven het Peel Plateau in Noord-Canada
Bij het onderzoek op het Peel-plateau in het uiterste noordwesten van Canada, probeert een onderzoeksgroep uit te zoeken hoe snel de bodem dooit en hoeveel broeikasgassen erdoor vrijkomen. Onderzoeksleider Jorien Vonk vertelt dat de opwarming daar, net als in het hele Noordpoolgebied, veel sneller gaat dan bij ons.
"Omdat de aarde opwarmt, met name in de poolgebieden gaat dat twee tot drie keer sneller dan bij ons in Nederland, heb je daar veel meer warmte die aan de grond wordt toegevoegd. We meten sinds de jaren 80 op een heleboel plekken en daar zien we dat de bodemtemperatuur op bijna alle plekken toeneemt."
Wetenschappers schatten dat in het jaar 2100 een kwart van alle broeikasgassen die door menselijk toedoen in de atmosfeer zitten, afkomstig zijn uit de permafrost. Dit is ongeveer evenveel als de totale uitstoot van de Verenigde Staten nu.
Maar aan deze schatting kleeft nog wel veel onzekerheid, zegt Vonk. "Het kan ook meer worden, als de opwarming sneller gaat dan nu wordt voorzien, of wellicht wat minder. Maar de inschatting is redelijk conservatief tot nu toe."
Vonk wil overigens graag een misverstand rechtzetten: niet methaan is het grootste probleem van permafrost, zoals vaak wordt gedacht, maar CO2. "Hoewel methaan een veel sterker broeikasgas is dan CO2, komt er toch netto veel meer CO2 uit de permafrost. Dus de grootste zorgen gaan uit naar CO2". Een 'methaanbom' is de permafrost volgens Vonk daarom zeker niet.
Niet overal is trouwens te merken dat de ondergrond dooit, vertelt ze. "Op sommige plekken is het heel duidelijk. Dan vaar je met je bootje over een rivier en zie je kliffen waar de modder net dooit en ervan afvalt. Dus dan ruik je ook dat het dooit en dat er meteen afbraak plaatsvindt. Maar op andere plekken zit het meer onder de grond. Dan loop je rond en dan weet je dat er iets gebeurt, maar kun je het niet meteen zien."
Het proces van de dooiende permafrost is niet meer omkeerbaar, denkt Vonk. "Zeker op plekken waar de dooi heel abrupt is, krijg je gaten in het landschap. Die kun je niet zomaar weer opvullen met materiaal wat heel langzaam groeit en voor lange tijd weer in die spreekwoordelijke vriezer belandt. Als de afbraak eenmaal plaatsvindt, dan verdwijnt het in de atmosfeer. Dat kunnen we niet meer omdraaien."
Vonk snapt wel dat mensen dan soms denken dat het geen zin meer heeft om te investeren in elektrische auto's of windparken. Maar volgens haar is het omgekeerd. "Het heeft juist zin. We reduceren er nu direct uitstoot mee, waardoor het klimaat minder zal opwarmen. En daardoor zal ook de permafrost minder dooien, waardoor je daar ook weer minder uitstoot uit krijgt. Dus je slaat eigenlijk twee vliegen in één klap."