Van de formerende partijen wil alleen D66 sleutelen aan de monarchie

• 

  Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Van de vier politieke partijen die proberen een nieuw kabinet te vormen, wil alleen D66 beknibbelen op de (politieke) rol van de koning en op zijn inkomen. De andere drie, VVD, CDA en ChristenUnie, willen daarvan niets weten. Zij koesteren, blijkens hun verkiezingsprogramma's en uitgangspunten "de verbindende rol van de monarchie in de samenleving". Ze willen niet dat daaraan gesleuteld wordt.

Het is opvallend dat VVD, CDA en ChristenUnie in hun verkiezingsprogramma voor de kabinetsperiode 2017-2021 nauwelijks een woord vuil maken aan koning of monarchie. Maar hun standpunten ter zake, gepubliceerd op hun sites, zijn er niet minder duidelijk om.

Omdat het koningshuis "Nederlanders bindt en de eenheid in onze samenleving versterkt", vindt de VVD van premier Mark Rutte de constitutionele monarchie de beste staatsvorm voor Nederland. "Wij zien geen reden hier iets aan te veranderen, omdat de koning niet betrokken is bij de politieke besluitvorming", aldus de grootste partij van Nederland.

Zegen

Het CDA van Sybrand Buma noemt Nederland "een moderne democratie met een moderne monarchie" en wil niets wijzigen aan de huidige staatsrechtelijke verhoudingen. "Wij zijn trots op onze Oranjemonarchie", aldus de partij. De ChristenUnie noemt het koningshuis "een zegen".

Bij de laatste bespreking van de begroting van de koning (oktober 2016) zei ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers: "Ook het afgelopen jaar hebben Zijne Majesteit en zijn familie weer bewezen op een zeer warme en bevlogen wijze ons land te dienen. Ik wil hem daarvoor hartelijk bedanken."

Bij de vierde partij aan de formatietafel, D66, tappen ze uit een ander vaatje. De Democraten zeggen in hun verkiezingsprogramma dat het draagvlak voor de monarchie alleen intact blijft als de koning en zijn familie "sober zijn waar het moet en koninklijk waar het kan". D66 wil dat de koning "als neutraal en verbindend figuur niet langer onderdeel is van de regering, noch van de Raad van State".

Toelage Amalia

Behalve het terugdringen van de politieke invloed van de koning willen de Democraten ook dat er streng gekeken wordt naar de uitgaven van en voor de koning.

Dit standpunt is in lijn met de opstelling van D66-leider Alexander Pechtold tijdens de voorbije kabinetsperiode. Hij ontpopte zich als één van de scherpste critici van de uitgaven voor het Koninklijk Huis.

Zo liet hij zich met name geërgerd uit over de jaartoelage uit de rijkskas die prinses Amalia zal ontvangen zodra ze 18 jaar is. Dat is eind 2021, vlak na de zittingsperiode van het kabinet dat nu gevormd wordt.

Republiek

Overigens is D66 geen principieel tegenstander van de monarchie. GroenLinks, dat eerder aan de formatieonderhandelingen deelnam, is dat wél. De partij van Jesse Klaver zegt in zijn verkiezingsprogramma dat Nederland op termijn een republiek moet worden.

Ook de SP streeft naar een republiek, maar berust tot die tijd in de monarchie. Andere partijen, zoals PVV en PvdA, zeggen, in algemene termen, net als D66 voor modernisering van het koningschap te zijn.

Maar echte veranderingen eisen een lange parlementaire adem én een twee derde meerderheid in het parlement. Die tekent zich niet af. Bovendien hebben de politieke partijen andere prioriteiten.