Fleur de Weerd
redacteur NOS op 3
Fleur de Weerd
redacteur NOS op 3
Beyoncé die een feministisch album maakt, Emma Watson die voor de VN gaat werken als vrouwenrechtenambassadeur, Miley Cyrus en Jennifer Aniston die zichzelf outen als feminist, en nu ook Taylor Swift die zich in de rechtbank uitspreekt tegen seksuele intimidatie. Steeds meer Amerikaanse celebrity's noemen zichzelf feminist.
Daar zullen de 'ouderwetse' feministen blij mee zijn, zou je denken. Maar dat is niet persé waar. Sommigen vragen zich af of het niet meer een goedkope marketingstunt is.
"Celebrity-feminisme heeft positieve en negatieve kanten", zegt Annelot Prins (29), expert op dit gebied. Ze schreef twee scripties over de voorbeeldrol van vrouwelijke sterren (een over Miley Cyrus en Taylor Swift en eentje over Beyoncé) en deed onderzoek onder fans naar de effecten van feminisme bij de sterren.
"Celebrity's hebben het feminisme voor een groot publiek aantrekkelijk gemaakt en voor elkaar gekregen dat meisjes zichzelf trots feminist noemen", zegt Prins. Fans van Beyoncé met wie ze sprak, zeiden bijvoorbeeld dat ze feminist niet langer een vies woord vonden. "Een grote winst. Ze veranderen heus niet meteen alles, maar ze hebben wel zaadjes gepland."
Uit Brits onderzoek blijkt dat 69 procent van de meisjes tussen de 13 en 18 zichzelf als feminist ziet. Daarnaast verplichtte Zweden het boek We Should All be Feminists van Chimamanda Ngozi Adichie op scholen nadat Beyoncé ernaar had verwezen in haar nummer Flawless.
Feminisme was decennialang een vies woord, legt Prins uit. Vrouwelijk sterren hebben weliswaar al sinds de jaren 20 veel voor de emancipatie betekend: neem Bessie Smith in de jaren 20, Madonna in de jaren 80 en girl power-bands zoals de Spice Girls en Destiny's Child in de zero's.
Maar pas sinds drie jaar claimen ze het feminisme, zegt Prins. Dat is volgens haar allemaal begonnen toen Beyoncé bij de MTV Music Awards in 2014 in grote letters 'feminist' projecteerde achter haar show.
Dat Beyoncé dat liet zien tijdens de MTV Awards was volgens Prins een keerpunt. "Vanaf dat moment sloten veel anderen zich erbij aan en veranderde het imago. Niet alleen in de muziek, maar ook actrices en zelfs politici als Obama en Trudeau gingen zich openlijk feminist noemen."
Maar het werd snel zo groot dat er ook aan te verdienen viel. Prins: "En nu wordt feminisme als consumptiegoed verkocht." En daarin zit de pijn, vinden andere vrouwen. Want is het voor sommige sterren niet gewoon een marketingtool geworden? Iets om hun populariteit mee te boosten?
Ja en nee, zegt Prins. "Misschien gebeurt dat wel, maar het is lastig te meten. Je kunt niet van iemand zeggen dat hij of zij zichzelf geen feminist mag noemen. Er is geen wetboek van feminisme, iedereen bepaalt dat zelf."
Komen de celebrity's verder dan een statement-T-shirt?
De vraag kan volgens Prins beter zijn: komen de celebrity's verder dan een statement-T-shirt? Gaan ze uitvinden wat ze willen dat er verandert? Gaat het ze om seksualiteit? Veiligheid van vrouwen? Racisme?
Ze is bang dat het nu stagneert. "Dat we het gaan zien alsof het vanzelfsprekend is. Dat mensen denken: 'o, we zijn allemaal feminist, nu komen de veranderingen vanzelf wel' en dat was het dan. Terwijl er nog heel veel ongelijkheid is."
Praatjes vullen geen gaatjes, krijgen de sterren dan ook vaak te horen. Bijvoorbeeld Emma Watson, de Harry Potter-actrice die vrouwenrechtenambassadeur werd voor de Verenigde Naties. Maar toen nam ze een rol aan in Belle en het Beest, een film die volgens veel feministen erg seksistisch is, omdat het eigenlijk gaat om een meisje dat verliefd wordt op haar ontvoerder.
"Niet erg handig", zegt Prins. "Maar we moeten ons ook realiseren dat feministische sterren, zoals alle feministen, snel onder vuur liggen. Hun keuzes en het leven dat ze leiden worden telkens gebruikt om ze in diskrediet te brengen. Terwijl het leven nu eenmaal vol zit met tegenstrijdigheden en dilemma's."
"Sommige feministen luisteren graag naar hiphop, maar vragen zich af of dat wel 'mag', omdat het vrouwonvriendelijke teksten zijn. Eigenlijk kun je dus niet de perfecte feminist zijn. En sterren liggen wat dat betreft wel erg onder een vergrootglas. Iedereen springt er meteen op als ze op een tegenstrijdigheid worden betrapt."