Vrouwen bouwen forse schulden op in vrouwenopvang

Vrouwen die noodgedwongen aankloppen bij de vrouwenopvang bouwen vaak forse schulden op. Oorzaak zijn de voor hen onbegrijpelijke procedures en een gebrek aan financiële begeleiding. Dat blijkt uit onderzoek van de Nationale ombudsman.

Jaarlijks doen ongeveer 12.000 vrouwen, meestal met kinderen, noodgedwongen een beroep op de vrouwenopvang. Het gaat om een kwetsbare groep: vaak zijn zij mishandeld, hebben ze psychische klachten en geldproblemen nog voordat ze in de opvang komen.

Berg papierwerk

Volgens ombudsman Reinier van Zutphen krijgen juist deze vrouwen in de opvang te maken met administratieve rompslomp en een gebrek aan adequate schuldhulpverlening. Zo komen ze tijdens hun verblijf financieel steeds verder in problemen. Dat veroorzaakt niet alleen stress in een toch al zware tijd, maar maakt het ook lastig later op eigen benen te staan.

De ombudsman bracht in kaart tegen welke problemen vrouwen aanlopen als zij arriveren, tijdens het verblijf en bij een eventueel vertrek. Meteen bij binnenkomst wordt van de vrouwen verwacht dat zij een berg papierwerk ondertekenen, terwijl zij nauwelijks besef hebben van de inhoud en de consequenties. Ook ontvangen de vrouwen geen schriftelijk bewijs van opname, waardoor ze vaak niet weten dat zij een eigen bijdrage moeten betalen. Onafhankelijke financiële hulp is er volgens de Ombudsman niet.

Sandra als voorbeeld

De hoogzwangere Sandra (niet haar eigen naam) is zo'n vrouw. Vanwege huiselijk geweld kwam zij samen met haar drie kinderen terecht in de vrouwenopvang, op een geheim verblijfadres. Vervolgens verviel haar recht op een uitkering en op toeslagen. Dit terwijl de vaste lasten van haar oude woning, waar haar man nog woont, voor haar rekening bleven. Ook moest Sandra van haar oude gemeente de helft van de uitkering terugbetalen. Geld dat al uitgegeven was aan vaste lasten.

Om van deze lasten af te komen, moest zij scheiden van haar man en had ze een advocaat nodig. Alleen kon ze de kosten hiervan niet opbrengen. En de advocaat ging pas aan de slag als de eerste nota werd betaald. Ze kwam hierdoor in een neerwaartse spiraal: het lukte Sandra niet van de vaste lasten af te komen, het regelen van een inkomen lukte evenmin, en de schulden namen met de maand toe. En mocht Sandra over een tijdje klaar zijn om de opvang te verlaten, dan is de kans op een huurhuis gezien haar schuld nihil.

Betere begeleiding

Situaties als die van Sandra staan volgens de ombudsman niet op zichzelf. Hij zegt talloze vergelijkbare gevallen te kennen van vrouwen die in de vrouwenopvang geconfronteerd worden met een "onbegrijpelijke papieren werkelijkheid".

Als oplossing pleit Van Zutphen voor een betere begeleiding van de vrouwen: "Ik doe een dringend beroep op de zorgplicht van het ministerie van Volksgezondheid om de knelpunten aan te pakken, en het voor deze kwetsbare groep vrouwen makkelijker te maken."

Niet de regelgeving, maar de persoon moet volgens Van Zutphen weer centraal staan: "Uitgangspunt is niet de wirwar aan regelgeving, maar de problemen van de mensen: dáár moeten we beginnen. Zodat deze vrouwen later in staat zijn - want dat is het doel - de opvang te verlaten en weer zelfstandig te gaan wonen."

Het kabinet vindt het belangrijk dat gemeenten de financieel kwetsbaarste mensen, zoals vrouwen in de opvang, goed ondersteunen en begeleiden, zegt staatssecretaris Klijnsma in een reactie. Volgens haar moeten gemeenten daarbij kijken wat mensen nodig hebben. Ze wijst erop dat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hulpprojecten heeft gesubsidieerd. Het gaat dan om projecten voor medewerkers die in de opvang werken en vrouwen helpen met hun financiën.