Illegale sigaretten steeds vaker gemaakt in Nederland
In Nederland worden steeds meer illegale sigaretten geproduceerd. Vandaag werd nog een geheime fabriek opgerold in Utrecht, waar op het hoogtepunt 900.000 illegale sigaretten op een dag werden gemaakt.
Illegale sigarettenfabrieken. Waarom hier?
Voorheen werden illegale sigaretten vooral in Oost- en Zuid-Europa gemaakt, maar de laatste jaren duiken de fabrieken steeds vaker op in Nederland. De FIOD heeft sinds 2013 elf sigarettenfabrieken opgerold; daarvoor werden ze hier nauwelijks aangetroffen.
"We zien een verschuiving van de productie naar West-Europa", zegt Gerard de Grutter, teamleider opsporing bij de FIOD. De reden: in andere delen van Europa wordt steeds strenger gecontroleerd. "In Polen zijn vorig jaar 37 fabrieken ontmanteld. Je ziet daarom dat producenten uitwijken.
Nederland is aantrekkelijk omdat de sigaretten over land en over zee alle kanten op gesmokkeld kunnen worden. Voorname bestemmingen zijn Engeland en Ierland, waar de accijnzen hoog zijn en illegale sigaretten redelijk zijn ingeburgerd.
Ook niet onbelangrijk: de straffen in Nederland zijn relatief laag in vergelijking met andere criminele activiteiten.
Hoe zien die illegale sigaretten eruit?
Dat wisselt. Soms worden bestaande merken gekopieerd, inclusief de verpakkingen. Dan gaat het dus om namaak. Soms worden originele sigaretten gesmokkeld van een land waar ze goedkoop zijn naar een ander land waar sigaretten duurder zijn. Maar meestal gaat het om merkloze sigaretten, of van een fictief merk, waarover simpelweg geen belasting wordt betaald.
Voor de merkloze en namaaksigaretten wordt vaak goedkope tabak gebruikt, die verbouwd kan zijn op vervuilde grond. In tabak uit China zijn resten van zware metalen gevonden, zoals lood en cadmium. De FIOD liet de tabak onderzoeken die eerder dit jaar in beslag is genomen bij een illegale fabriek in Oirschot. Daar bleek veel meer teer en nicotine in te zitten dan in gewone sigaretten.
Hoeveel illegale sigaretten worden hier geproduceerd?
Hoeveel precies weet niemand, maar vermoedelijk grote hoeveelheden. In de fabrieken die tot nu toe zijn ontdekt, lagen miljoenen sigaretten en tienduizenden kilo's tabak.
Een gemiddelde illegale sigarettenfabriek produceert al snel 5000 sigaretten per uur. Dat zijn meer dan 250 pakjes. Grotere fabrieken leveren nog veel meer op. Met de juiste apparatuur kunnen criminelen zelfs miljoenen sigaretten per dag maken.
Dat vergt wel wat investeringen. Een fabriek bestaat uit meerdere machines: om tabak te snijden, sigaretten te persen en ze te verpakken. De kosten kunnen oplopen tot 150.000 euro.
Daarvoor is tabak nodig, maar ook filters, papier en pakjes. En natuurlijk personeel, dat vaak uit het buitenland wordt ingevlogen. De FIOD heeft in de fabriekjes mensen aangetroffen uit Zuid-Amerika, Oost-Europa en uit Aziatische landen, die vaak werken en wonen onder erbarmelijke omstandigheden.
Daarna moeten de sigaretten nog verder gesmokkeld worden. Net als met synthetische drugs, vindt de productie trouwens regelmatig op meerdere plekken plaats, om het risico te spreiden.
Wie zitten er achter die fabrieken?
De FIOD en de politie vermoeden dat de georganiseerde misdaad zich bezighoudt met de productie en smokkel van sigaretten.
"We doen sinds 2016 in Europees verband onderzoek naar illegale sigarettenfabrieken en krijgen steeds meer zicht op de organisaties erachter", vertelt Gerard de Grutter van de FIOD. "Vaak gaat het om buitenlandse groepen, maar de vier hoofdverdachten die vandaag zijn aangehouden vanwege de fabriek in Utrecht, zijn Nederlanders."
Een trailer vol sigaretten kan wel een miljoen euro opleveren.
Lastig is dat een sigarettenfabriek pas illegaal is, als hij in bedrijf is. Dan kan de FIOD pas ingrijpen. De machines mogen gewoon verkocht worden. Ze zijn vaak tweedehands en worden hier in Nederland door handelaren aangeboden. Ook ruwe tabak mag gewoon verkocht worden. Pas als het gesneden wordt, is een vergunning nodig.
Vast staat dat er grof geld verdiend wordt met de illegale sigarettenhandel. "Een trailer vol sigaretten kan wel een miljoen euro opleveren", aldus De Grutter.
Worden de illegale sigaretten ook hier verkocht?
Dat gebeurt, maar wijd verbreid zijn de illegale sigaretten hier (nog) niet.
Wel vindt een steeds groter deel van de handel plaats op internet. Ook daar bieden criminelen sigaretten en tabak aan. Daarmee zijn ze voor iedereen te koop en voor opsporingsdiensten is het moeilijk om die handel tegen te gaan.
Volgens onderzoek van KPMG uit 2015 (betaald door de tabaksindustrie) is in Nederland 1 op de 20 sigaretten illegaal. In Europa is dat 1 op de 10, waarbij vooral Polen, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk eruit springen. In Europa wordt volgens de FIOD naar schatting ieder jaar 10 miljard euro aan accijnzen misgelopen.
Wat vindt de tabaksindustrie hier van?
De tabaksindustrie is vanzelfsprekend niet blij met al die illegale sigaretten. Die kosten hen klanten. Het namaken van bestaande sigarettenmerken gebeurt overigens nauwelijks meer, omdat de producenten daar actief tegen optreden. Zo zijn ze steeds meer echtheidskenmerken gaan inbouwen, waardoor het moeilijker is om ze na te maken.
Maar de merkloze sigaretten vormen een steeds groter probleem, zegt Stefanie Pollet van fabrikant Philip Morris. "Deze illicit whites vormen tegenwoordig meer dan een derde van de totale illegale sigarettenconsumptie in Europa. Ook in Nederland stijgt het aandeel."
"Het aanpakken van de illegale sigarettenfabrieken is lastig. Ze kunnen blijkbaar ook heel snel verplaatst worden", zegt Pollet. Vandaar dat de zoektocht naar een fabriek heel lang kan duren.
