In Utrecht is een man van 18 opgepakt, omdat hij ervan wordt verdacht betrokken te zijn bij een terroristisch misdrijf. Z'n advocaat ontkent, die zegt dat de jongen een verwarde gamer is.
Wanneer ben je een terreurverdachte?
Dat lijkt misschien simpel, maar voordat de politie bij iemand op de stoep staat, is er al heel wat in gang gezet.
Het begint allemaal bij de inlichtingendienst AIVD. Daar moeten voldoende aanwijzingen zijn om iemand aan te merken als verdachte. Denk bijvoorbeeld aan: IS retweeten, praten over op jihad gaan of instructies geven hoe je springstof kan maken voor een bom.
Bij ieder ander soort misdrijf, of het nou om moord of verkrachting gaat, is een aanwijzing alleen niet genoeg om iemand te arresteren. Dat moet er echt al concreet bewijs liggen. Maar zodra het om terrorisme draait, gaat de lat voor een arrestatie omlaag; dan hoeft er nog niet daadwerkelijk iets gebeurd te zijn.
AIVD
De politie krijgt die informatie van de AIVD. "De AIVD stelt een bericht op met daarin vaak maar één regel bijvoorbeeld 'Piet is aan het radicaliseren en is spullen aan het verzamelen voor een aanslag'", vertelt universitair docent Sven Brinkhoff, expert op het gebied van inlichtingendiensten.
Bij die ene zin blijft het ook echt, want de AIVD mág volgens de wet beslist niet meer informatie geven. "Dat doen ze voor de staatsveiligheid en om de bron te beschermen", zegt Brinkhoff. Ook mag de AIVD niet vertellen hoe ze te werk zijn gegaan om informatie te krijgen.
Volgens Brinkhoff heeft de AIVD daar meerdere manieren voor: "Het kan heel goed dat ze taps hebben lopen of menselijke bronnen hebben. Of ze hebben informatie gekregen van de Amerikanen of Belgen, want met die inlichtingendiensten hebben we banden."
Politie
Daarna is het aan de politie om bewijs op tafel te krijgen. Terwijl de AIVD die aanwijzingen al heeft? Ja. En dat betekent inderdaad dat er dubbel werk gedaan kan worden, legt Brinkhoff uit. "Ze kunnen, zonder dat ze het van elkaar weten, in elkaars vaarwater zitten." Maar als de AIVD bijvoorbeeld een belastende tweet heeft die de politie niet meer kan vinden, kan die alsnog worden uitgewisseld.
De politie staat ook sneller op de stoep, omdat ze ruimere bevoegdheden heeft. Sinds 2007 is de wet verruimd en mag de politie op basis van aanwijzingen van een terroristisch misdrijf bijvoorbeeld telefoons aftappen. De reden daarvoor waren de aanslagen in Madrid in 2004 op vier personentreinen, waarbij bijna 200 doden vielen.
Ook is er gedurende de laatste jaren steeds meer strafbaar geworden. Zoals in 2013 de deelname aan een terroristisch trainingskamp en het financieren van terrorisme. Wederom: aanwijzingen hiervoor kunnen er al voor zorgen dat de AIVD je in de gaten houdt.