Dure medicijnen worden mogelijk betaalbaar

Aan de Universiteit Utrecht is een apparaat bedacht waarmee apothekers snel en goedkoop zelf biologische medicijnen kunnen maken. De initiatiefnemer, Huub Schellekens, hoopt dat deze zogenoemde Bionexpresso de behandeling van zeldzame ziekten veel goedkoper kan maken. Zorgverzekeraars gaan meebetalen aan de ontwikkeling ervan. De behandeling van zeldzame ziekten kost nu vaak tonnen per patiënt, per jaar.

Veel patiënten met zeldzame ziekten zoals de ziekte van Pompe zijn afhankelijk van biologische medicijnen, die in farmaceutische fabrieken worden gemaakt. Apothekers zijn daar niet toe in staat omdat ze er niet genoeg kennis voor hebben en hun laboratorium ontoereikend is.

Met de Bionexpresso kunnen apothekers die medicijnen wel maken. De nodige enzymen en eiwitten worden in ziekenhuizen gekweekt en vervolgens in cassettes naar de apotheek gebracht. Daarvan kan de apotheker met behulp van de Bionexpresso biologische medicijnen maken.

Vooruitgang

Hoe de Bionexpresso precies werkt, is nog niet bekend. De bouw ervan moet nog beginnen. Maar volgens Schellekens is het een soort 3D-printer, een mini-medicijnfabriekje. Met de aangeleverde cassettes kan per patiënt de juiste dosis worden gemaakt.

Als de Bionexpresso inderdaad gaat doen wat het onderzoeksteam van Schellekens bedacht heeft, hoeven apothekers geen dure biologische medicijnen meer te bestellen bij de farmaceutische fabrikanten. Ook wordt er grote vooruitgang geboekt op de weg naar gepersonaliseerde medicijnen.

Schellekens vreest wel dat de farmaceutische industrie patiënten bang zal maken voor medicijnen die niet in hun fabrieken gemaakt worden. Maar volgens Adam Cohen, hoogleraar klinische farmacologie, zijn er meer problemen dan dat.

Hij vindt het idee sympathiek, maar vraagt zich af of het uitvoerbaar is: "Biologische medicijnen in een cassette, en dan in een automaat. Hoe hou je die stoffen zuiver en werkend?"

Cohen: "Ik heb in een laboratorium gewerkt waar biologische medicijnen werden gemaakt. Geen medicijn is hetzelfde, soms bevatten ze eiwitten, bacteriën of levende cellen. Ieder medicijn vraagt om andere condities. Hoe moeten die dan per koerier door het land? En passen die allemaal in dezelfde cassette? Ik moet het nog zien, eerlijk gezegd."

Maar Schellekens is optimistisch. Hij verwacht dat het nieuwe apparaat over drie tot vier jaar beschikbaar is voor de apothekers. "Alle technologie bestaat al, het moet alleen nog aan elkaar gekoppeld worden", zegt hij. "We gaan dit apparaat allereerst gebruiken voor het maken van biologische medicijnen, dat is de eis van de zorgverzekeraars. Die willen snel van die dure biologische medicijnen af. Maar in principe kun je met het apparaat alle medicijnen mengen."

Gerben Klein Nulent, de voorzitter van apothekersorganisatie KNMP, noemt het initiatief van de onderzoeksgroep van Schellekens heel waardevol. "Een van de pijlers van de farmaceutische zorg door apothekers is het bereiden van medicatie voor een patiënt. Het initiatief van Schellekens past daar uitstekend in."

"Dit initiatief biedt de mogelijkheid om voor patiënten met zeldzame aandoeningen medicatie te ontwikkelen", zegt Klein Nulent. "Maar ook om tegenwicht te bieden tegen de soms absurd hoge prijzen die fabrikanten vragen voor biotechnologische medicijnen."

Gedoe met patenten

Volgens Schellekens gaat het omzeilen van de fabrikanten en hun patenten geen juridische problemen opleveren. "Een apotheek mag zijn eigen medicijnen maken, die vallen buiten de patenten-wetgeving. Het gaat hier om nieuwe medicijnen, op recept van een arts, op maat gemaakt voor de patiënt. Vroeger ging het ook zo."

"Maar de fabrikanten hebben het maken van pillen overgenomen van de apothekers. Wij willen voor veel medicijnen terug naar vroeger. Zonder tussenkomst van fabrikanten, zonder gedoe met patenten, markttoelating en langdurige bureaucratie, zonder monopolies en zonder de idioot hoge prijzen die fabrikanten vragen."