Van vluchtelingen tot vergeten Surinamers: dit herdenk ik vandaag

Bij de Dodenherdenking op 4 mei houden we twee minuten stilte. Maar rond die herdenking is het vaak alles behalve stil. Ieder jaar is er opnieuw discussie over de vraag: wie of wat herdenken we?

Vijf mensen, met verschillende achtergronden, vertellen waar zij op 4 mei bij stil staan. Bij ander leed, bij slachtoffers die volgens hen vergeten worden of bij hun eigen familiegeschiedenis. Dit is hun verhaal.

Ira Drenthe: zet zich in voor de Surinaamse gemeenschap

Een witte dodenherdenking. Zo ziet Ira Drenthe (41) de huidige herdenking in Nederland. "Zelf sta ik stil bij de Surinamers die niet worden gezien en gehoord op 4 mei. Bij de vergeten mensen, die ook bijdragen en offers hebben geleverd."

Ze vindt dat er te weinig aandacht is voor de rol van Suriname in de Tweede Wereldoorlog. "Er hebben Surinamers meegevochten die hun leven hebben gegeven voor Nederland. En er zaten Surinaamse Nederlanders in het verzet, zoals Anton de Kom. Maar dan wordt hij erkend, krijgt hij een monument en dan staat hij daar halfnaakt afgebeeld." Respectloos, vindt ze dat.

Ook werd in Suriname tijdens de oorlog 38.000 gulden ingezameld, een enorm bedrag in die tijd, om een jachtvliegtuig aan te schaffen voor de geallieerden. "En dat bij een kleine groep mensen met heel weinig geld." Suriname was ook belangrijk vanwege de bauxiet-industrie, een grondstof die toen werd gebruikt voor de bouw van gevechtsvliegtuigen. "Dat zijn zaken die ik nooit heb gehoord op school."

"De jongere generatie Surinamers pikt dat niet meer", zegt Ira. Ze steunt dan ook de mensen die bij een eerdere herdenking met hun rug naar het Monument op de Dam gingen staan. Ze deden dat tijdens het volkslied, om aandacht te vragen voor de rol van de voormalige koloniën tijdens de Tweede Wereldoorlog. "We zijn tegen de huidige manier van herdenken. De Surinamers moeten ook erkenning krijgen."

Rikko Voorberg: vraagt aandacht voor vluchtelingen

Voor theoloog Rikko Voorberg (36) was 4 mei lange tijd een dag van nationale beleving. "Het draaide om de geschiedenis. Met alle Nederlanders weer even samen." Dat veranderde toen hij in Griekenland met eigen ogen de vluchtelingenproblematiek zag.

"Op dit moment staan er enorm veel vluchtelingen aan onze grenzen, achter meters prikkeldraad, te roepen of we hen veiligheid willen bieden", zegt Rikko. "Ik kan daardoor niet meer gewoon aan toen denken. Aan dat we zelf slachtoffer waren."

En dus organiseerde hij vorig jaar voor de eerste keer een alternatieve herdenking voor omgekomen vluchtelingen. Hij pleit voor een bredere invulling van de herdenking. "We moeten van toen leren dat we het nu anders willen doen."

Merav Krone: Joodse van de derde generatie

"Voor mij staat de herdenking op 4 mei in het teken van de Holocaust", vertelt de Joodse Merav Krone (20). "Wij gaan altijd in Amsterdam naar plekken waar omgekomen Joden worden herdacht. Dat komt door de geschiedenis van mijn oma."

De Joodse oma van Merav zat ondergedoken tijdens de oorlog. "Zij kon zich op tijd verstoppen, maar haar ouders en een zus zijn meegenomen." Voor haar oma is het altijd een moeilijk onderwerp gebleven om over te praten.

Wel heeft Merav twee jaar geleden met haar oma een soort interview gehouden. "Ik heb haar toen alles kunnen vragen. Dat was heel mooi. Het is fijn om ook zelf antwoorden te kunnen vinden in die geschiedenis."

Cemil Yilmaz: denkt ook aan huidige conflicten

De ouders van Cemil Yilmaz (32) emigreerden in de jaren 70 van Turkije naar Nederland. Zij leerden hem al op jonge leeftijd dat het belangrijk is om kennis te hebben van het verleden. "Geschiedenis is daarom een essentieel onderdeel van wie ik ben."

Hij merkt als sociaal psycholoog dat WO II verder van de huidige generatie afstaat. "Daarom moeten we nadenken over een aanvulling op de herdenking. Je zou huidige conflicten erbij kunnen betrekken, zodat mensen het beter kunnen visualiseren."

Tijdens de twee minuten stilte denkt hij zelf niet alleen aan de Tweede Wereldoorlog, maar ook aan de slachtoffers van de huidige oorlogen. "Ik heb het breder getrokken", zegt Cemil. "Het verleden moet een leerschool zijn voor de toekomst."

Sabine van der Velpen: Duitse in Nederland

Voor de Duitse Sabine van der Velpen (59) is de herdenking op 4 mei een moeilijk moment. "Ik voel me echt schuldig over wat er tijdens de Tweede Wereldoolog is gebeurd. Het is bijna een soort aangeboren schuldgevoel dat denk ik veel Duitsers hebben."

Ze woont sinds 1979 in Nederland en worstelde zeker in het begin met haar gevoelens. "Ik ging niet naar herdenkingen, dat leek me echt not done. En ik keek geen tv. Daar werden films vertoond over wat er tijdens de oorlog in Duitsland gebeurde. Dat raakte mijn schuldgevoel."

Nu ze kinderen heeft, herdenkt Sabine wel. Maar ze geeft aan de twee minuten stilte haar eigen invulling. "Ik denk bijvoorbeeld aan mijn moeder, die als jong meisje tijdens de oorlog van Polen naar Duitsland vluchtte. Aan de oorlogsverhalen van mijn eigen familie."