'Overheid heeft geen realistisch beeld van burger'

De overheid moet een realistischer beeld krijgen van de zelfredzaamheid van de burger. Dat is er nu niet, vindt de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR). "Er bestaat een behoorlijk verschil tussen wat van de burgers wordt verwacht en wat zij daadwerkelijk kunnen doen", staat in het rapport Weten is nog geen doen.

Vooral bij tegenslag en stress zijn niet alle mensen in staat om hun leven goed op te rit te houden. Rationeel weten ze vaak wel wat ze moeten doen, maar met alle verleiding en tegenslagen is het vaak erg moeilijk om zich aan dat plan te houden.

Dat geldt volgens de WRR niet alleen voor de kwetsbare groepen in de maatschappij. "Ook mensen met een hoge opleiding en een goede maatschappelijke positie kunnen in situaties verzeild raken waarin hun redzaamheid ontoereikend is, zeker op momenten dat het leven tegenzit."

Verleidingen

In het rapport maakt de WRR onderscheid tussen het doen- en denkvermogen van mensen. Daar blijken grote verschillen tussen te zitten. Zelfs als mensen rationeel weten wat ze moeten doen en wat er van hen wordt verwacht, kan je er niet van uitgaan dat ze daar naar kunnen handelen.

De WRR vindt dat de overheid daar meer rekening mee moet houden. "Een belangrijk onderdeel van een realistische benadering is het terugdringen van verleidingen, zodat mensen niet voortdurend een beroep hoeven te doen op hun zelfcontrole", schrijft de WRR.

Zo vindt de WRR het nodig dat goed gekeken wordt naar de hoeveelheid keuzemogelijkheden bij belangrijke financiële voorzieningen, zoals ziektekosten- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen en pensioenvoorzieningen.

Persoonlijker

En het moet persoonlijker. Een te star beleid, gecombineerd met geautomatiseerde beleidsuitvoering, kan "hele onaangename" gevolgen hebben, zegt het WRR. "De overheid legt bijvoorbeeld automatische boetes op als een burger niet betaalt. Wie even niet oplet, of verzuimt op tijd te betalen, ziet zijn boetes in korte tijd oplopen tot een enorm bedrag."

Sneller en persoonlijk contact bij onregelmatigheden moet leiden tot een beter onderscheid tussen de onwelwillende en de onkundige burger. Door in een vroeg stadium bij te sturen, hebben mensen nog genoeg mentale ruimte om helder na te denken en op de juiste manier in actie te komen.