Rechters waarschuwen: niet meer zaken buiten rechtszaal om
Er moeten niet nog meer zaken buiten de strafrechter om worden afgedaan. Daarvoor waarschuwt de Raad voor de rechtspraak in het jaarverslag van 2016. Het aantal strafzaken dat vorig jaar op zitting kwam is met 12 procent afgenomen. In totaal kwamen 106.000 strafzaken voor de rechter.
De Raad voor de rechtspraak denkt niet dat dit komt door een daling van de criminaliteit. Van veel cybercrime wordt geen aangifte gedaan. De raad wijst op een andere mogelijke oorzaak: handhaving buiten de strafrechter om.
Risico's
De laatste jaren wordt ongeveer de helft van de strafzaken afgedaan zonder rechter. Het OM kan zelf straffen opleggen of schikken met verdachten. Dat gebeurt vooral in eenvoudige zaken, maar er worden ook miljoenenschikkingen getroffen met bedrijven, die zo de gang naar de rechter afkopen.
Volgens Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, kleven er risico's aan deze megaschikkingen. "De samenleving moet kunnen vaststellen en controleren dat er wordt opgetreden en dat er straf staat op het overtreden van wetten en regels. De samenleving kan dat maar ten dele zien als het Openbaar Ministerie extreem grote strafzaken afdoet met een miljoenentransactie. De rechter kan die transacties niet op juistheid toetsen."
Boetes en naheffingen
Omdat rechtszaken jaren kunnen duren, zoeken autoriteiten naar andere manieren om geld af te pakken van verdachten. Een transactie buiten de rechter om is een van die mogelijkheden. Daarnaast leggen gemeenten bestuurlijke boetes op, of legt de Belastingdienst een naheffing op. Ook dat gaat buiten de rechter om.
Maar in plaats van de rechter zo veel mogelijk te vermijden, is het volgens de Raad voor de rechtspraak vooral zaak de strafrechtketen te verbeteren. In de eerste plaats door ervoor te zorgen dat informatie makkelijker kan worden uitgewisseld tussen politie, OM en rechtspraak.
Bakker: "Dat de rechercheur niet het proces-verbaal moet printen, terwijl bij de volgende partij het papieren proces-verbaal eerst wordt gescand om het verder digitaal te kunnen bewerken."
Digitale dossiers
Voor ict-verbeteringen binnen de rechtspraak alleen al zijn tientallen miljoenen per jaar nodig, schreef de Raad onlangs nog in een brief aan informateur Schippers. Op dit moment loopt al een traject om digitale dossiers te gebruiken in rechtszaken. De gemiddelde duur van rechtszaken bleef vorig jaar vrijwel gelijk, blijkt uit het jaarverslag.