Een aantal maanden verplicht werken in bijvoorbeeld het leger of een zorginstelling. Het plan voor een maatschappelijke dienstplicht komt deze verkiezingen regelmatig terug. Volgens sommige politici is het een handige manier om jongeren te betrekken bij de maatschappij. Maar: “Het mag niet en het kan ook helemaal niet”, zegt onderzoeker Stan Meuwese.
Vooral het CDA geeft het idee voor een maatschappelijke dienstplicht veel aandacht tijdens de campagne. Ook PvdA, PVV, CU, SGP, VNL en Nieuwe Wegen zijn voor. Vandaag ging het er in het lijsttrekkersdebat van Nieuws en Co op NPO Radio 1 ook uitgebreid over.
Ard Warnink van de jongerenafdeling van het CDA legt het plan uit. "Het idee is dat jongeren iets terug doen voor de maatschappij. Ook is het een manier om straatterreur aan te pakken." Helemaal concreet is het idee van het CDA nog niet. Zo is niet duidelijk hoe hoog de vergoeding is en wanneer de dienstplicht exact in zal gaan.
VNL heeft de plannen inmiddels verder uitgewerkt. Het moet ingaan vanaf het achttiende levensjaar en jongeren krijgen onder andere het minimumloon. Het doel: "Ze moeten discipline krijgen en leren hoe ze opdrachten uitvoeren", zegt lijsttrekker Jan Roos.
Dat gaat er bij onderzoeker Stan Meuwese niet in. Volgens hem moet je bij een maatschappelijke dienstplicht jaarlijks ongeveer 180.000 jongeren plaatsen en is het nog maar de vraag of het een positief effect op hen heeft. "Wie gaat dat allemaal regelen en controleren? En als ze dan niet komen, ga je ze dan arresteren? Hou toch op zeg."
Ook stelt Meuwese dat een maatschappelijke dienstplicht helemaal niet mag volgens het Europees mensenrechtenverdrag. Zowel CDA en VNL geven aan hier omheen te willen werken.
Ard Warnink: "Je mag mensen wel verplichten tot een militaire dienstplicht. Als we dat doen en de optie voor een maatschappelijke dienstplicht vrijwillig houden, zou het moeten lukken."
Maar ook die opzet geeft Meuwese geen enkele kans. "Je kunt inderdaad vrijstelling krijgen van militaire dienstplicht op gewetensbezwaren, maar pas als dat getoetst is kun je een vervangende dienstplicht instellen. Al die mensen toetsen is in de praktijk niet te doen en ook juridisch gaat dit je niet lukken."
Toch wordt er aan die haalbaarheid door het CDA niet getwijfeld. "Het zal geld kosten, maar je mag ook investeren in de maatschappij", zegt Warnink. Volgens hem is het ook een handig middel om mensen uit alle lagen van de maatschappij samen laten werken. "Zet Haagsche Sjonnie en Gooische Roderick maar samen in een peloton."
De militaire vakbond liet eerder al weten dat er helemaal geen behoefte is aan dienstplichtigen. Volgens hen is het leger geen jeugdbegeleidings- of jeugdzorgorganisatie, maar een professionele militaire organisatie.