Let op jezelf, de patiënt en je collega is het devies in tbs-kliniek
Hij was gewoon met een patiënt in gesprek toen die een mes trok dat hij ooit ergens had verdonkeremaand. Hjalmar van Marle kent de voorvallen in tbs-klinieken als geen ander. Jarenlang was hij er werkzaam, onder meer als directeur van het Pieter Baan Centrum in Utrecht. Daarnaast is hij emeritus hoogleraar forensische psychiatrie.
Ondanks de vele maatregelen om dit soort incidenten te voorkomen, is het volgens hem inherent aan het werk.
Dat bleek ook vanmiddag in tbs-kliniek De Kijvelanden bij Rotterdam, waar een patiënt een medewerker te lijf ging met een mes. De medewerker liep daarbij steekwonden op in zijn rug, buik en nek en is in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht. Na de steekpartij sloot de dader zich op in een ruimte in de kliniek. Later kon hij worden aangehouden.
Het aantal geweldsincidenten tegen personeel in De Kijvelanden laat een stijgende trend zien: waren er in 2011 nog vijf incidenten, vorig jaar liep dat aantal op naar twaalf, blijkt uit de jaarcijfers van de kliniek. Volgens De Kijvelanden is de toename te verklaren doordat er complexere tbs-patiënten zijn en doordat er sneller aangifte wordt gedaan door een aanpassing in het landelijke aangiftebeleid.
Van Marle benadrukt dat tbs-klinieken er compleet op zijn ingericht om gevaarlijke situaties te voorkomen. Zo zijn de afdelingen gesloten, waardoor patiënten niet vrij door het gebouw kunnen rondlopen. "Het gebouw is op die manier ingericht om patiënten de hoop te ontnemen dat het lukt iemand te gijzelen of te vechten."
En mocht er iets gebeuren, dan zijn er overal alarmknoppen, zegt hij. "Dan gaat iedereen direct naar de plek waar het voorval plaatsvindt."
Ook in de opleiding van tbs-personeel staat veiligheid centraal. "Mensen werken nooit alleen. En er gelden drie regels: hou jezelf in de gaten, hou de patiënt in de gaten en let op je collega's." Er zijn wel een-op-eengesprekken met patiënten voor bijvoorbeeld therapie, maar dat gebeurt altijd in het zicht van andere medewerkers.
Ondanks de maatregelen is er altijd een risico dat iemand doorslaat, zegt Van Marle. De patiënt die hem bedreigde met een mes en vervolgens gijzelde, kende hij al jaren. Dat gold ook voor een collega, die uit het niets een pan met kokend water over zich heen kreeg toen er ineens iemand doorsloeg.
Ook bij de patiënt die vanmiddag een medewerker aanviel in De Kijvelanden waren er geen signalen dat er iets op stapel stond.
Van Marle herkent dat beeld. "Als directeur werd ik er altijd bij geroepen om het incident te analyseren. Vaak komt het als verrassing en kun je je vinger er niet goed achter krijgen waarom mensen op dat moment doorslaan, en bijvoorbeeld niet een dag of jaar eerder."
