'Amper voor te stellen dat bijna iedereen vroeger rookte'

In Indonesië rookt ongeveer 65 procent van alle mensen ouder dan 15 jaar. Tegenover een kwart van alle Nederlanders die tabak gebruikt. "Het is voor ons haast niet meer voor te stellen, maar er waren tijden dat bijna iedereen hier rookte", zegt hoogleraar Tabaksontmoediging Marc Willemsen.

Vandaag werd bekend dat roken de wereldbevolking jaarlijks een biljoen euro kost. Tachtig procent van de zes miljoen mensen die er jaarlijks door overlijden, woont in opkomende economieën.

"Wij waren er ook gevoelig voor in de jaren 60", zegt Willemsen. Hij vertelt dat derdewereldlanden hetzelfde traject doorlopen als Nederland vlak na de Tweede Wereldoorlog. Ze zitten in de overgangsfase naar een welvarende economie "en de tabaksindustrie mag nog volop agressief promoten".

Sigaretten zijn in veel Aziatische landen per stuk te koop. "Dat is aangepast op de markt voor mensen die weinig te besteden hebben", zegt de hoogleraar. Volgens hem is de invloed van tabaksmultinationals groot in ontwikkelingslanden. "Vooral in de landen die zelf tabak verbouwen en op het gebied van werkgelegenheid."

Zo zijn billboards met tabaksreclame onderdeel van het Indonesische straatbeeld. Volgens Willemsen zijn die vooral gericht op het 'coole', westerse imago van roken. "De marketingafdeling van de industrie wil het associëren met modern, voorspoed en westers. De boodschap: mee in de vaart der volkeren."

Het is tijd om de "glamourstatus" van sigaretten te doorbreken, vindt Willemsen. Volgens hem heeft deze strategie in het Westen haar vruchten afgeworpen. "Door de rookverboden zien mensen in dat het iets abnormaals is. Roken is verbannen uit het publieke domein."

Hoge accijnzen en zo veel mogelijk voorlichting zijn volgens de hoogleraar de beste bestrijdingsmiddelen. "Kijk naar Australië, daar rookt nu amper 15 procent van de bevolking. Aanhoudende campagnes en hoge prijzen voor sigaretten hebben er aan bijgedragen dat mensen daar massaal gestopt zijn met roken." Australiërs betalen bijna 30 euro voor een pakje.

Ook de opkomst van de elektronische sigaret speelt een rol volgens Willemsen. "Wij zijn in Europa langzaam aan het overstappen naar minder schadelijke alternatieven."