Verdwenen Groningse Nobelmedaille duikt op in VS

• Lambert Teuwissen

  Redacteur

De verloren gewaande Nobelprijsmedaille van de Groningse hoogleraar Frits Zernike is in het bezit van zijn familie in de Verenigde Staten. De massief gouden plak raakte vermist in 1988, maar is naar nu blijkt later teruggevonden.

De Rijksuniversiteit Groningen heeft nooit ruchtbaarheid gegeven aan de verdwijning van de penning. Die raakte vermist toen de erfgenamen van Zernike zijn archief wilden overdragen aan de universiteit ter ere van zijn honderdste geboortedag. Naast wetenschappelijke papieren en familiestukken stond zijn dochter ook zijn onderscheidingen af, waaronder die voor de Nobelprijs.

"Zijn dochter, die toen in Engeland woonde, reisde daarvoor naar Groningen en pakte de medaille goed in", zegt Zernikes schoondochter Barbara Zernike tegen de NOS. "Toen ze aankwam, was de medaille weg. Gestolen, dacht ze. Ik weet nog dat mijn man, Frits Zernike junior, mij opbelde om het nieuws te vertellen. Iedereen reageerde overstuur."

De universiteit besloot destijds de vermissing niet naar buiten te brengen, zegt Franck Smit, oud-conservator van het Groninger Universiteitsmuseum. "Dat is bewust gebeurd. De dochter zal ontdaan zijn geweest van het verhaal. Het is best emotioneel om zo’n archief af te staan en als je dan zover bent, gebeurt zoiets vreselijks. Dan zul je denken: had ik het zelf maar bewaard."

De Nobelstichting werd wel ingelicht en maakte daarom een officiële replica, een vergulde bronzen kopie. Ook toen die in 1990 werd gepresenteerd, werd niet naar buiten gebracht dat het origineel verdwenen was. Smits: "We hebben er niet mee te koop gelopen".

Volgens de Nobelstichting gebeurt het zelden dat er vervangende exemplaren worden gemaakt.

Nu blijkt dat het verhaal daarmee niet af is. Barbara Zernike zegt tegen de NOS dat de echte medaille uiteindelijk weer werd teruggevonden. "Enige tijd later - maanden of misschien jaren - maakte mijn schoonzus zich klaar voor een avondje uit. Ze pakte haar handtas en daarin vond ze de medaille, zorgvuldig weggestopt."

"Het lijkt erop dat ze bang was voor hooligans aan boord van de ferry over Het Kanaal. Daarom had ze de medaille goed verstopt. Tijdens een later bezoek heeft mijn man de medaille meegenomen naar de VS. Hij bewaarde hem in zijn bureaula, maar na zijn dood heb ik de medaille in een kluisje bij onze bank gelegd."

Het Universiteitsmuseum Groningen is verrast over de onthulling. "Heel bijzonder nieuws. Dat verhaal was helemaal niet bij ons bekend", zegt Jan Waling Huisman van het museum. Hij is blij met de vondst. "Er is destijds aangifte gedaan bij de marechaussee over het verdwijnen van die medaille en daarmee was voor ons het verhaal afgelopen. Jammer, maar er was niks aan te doen."

Huisman is van plan contact op te nemen met de familie, met de vraag of die alsnog de penning wil schenken. "We moeten kijken of we hen ervan kunnen overtuigen dat het Universiteitsmuseum de juiste plek is. Dat zou een mooie dag zijn in het leven van een collectiebeheerder. Dan is het verhaal weer rond."

Groningen hoeft in ieder geval niet bang te zijn dat de replica moet worden ingeleverd. Een woordvoerder van de Nobelstichting gaat er niet van uit dat de vervangende medaille zal worden opgeëist.