Mode-fans springen een gat in de lucht: er is eindelijk een Primark in Amsterdam geopend. En wat voor één. De nieuwe winkel op het Damrak is bijna 8300 vierkante meter groot en heeft 95 kassa's. Het pand puilt uit van goedkope jurkjes, shirtjes, tassen en pluizige pyjama's en dus hysterische tienermeisjes.
Maar niet iedereen is blij. Critici zeggen zulke goedkope kleren niet verantwoord zijn. Die zijn niet duurzaam, omdat er volgens hen veel grondstoffen worden gebruikt om kleren te maken die relatief kort gedragen worden. En het zou onethisch zijn: met zulke prijzen moeten er wel mensen aan de andere kant van de wereld voor worden uitgebuit. Primark is slechts een van de vele modeketens die zich hier schuldig aan zouden maken.
Een 'eerlijk' shirt kan nooit zo goedkoop zijn.
"We weten allemaal hoe slecht de makers behandeld worden en toch zien we er liever leuk uit dat dat we er iets tegen doen", zegt Lisa Elsenburg van Stichting Gelukzoekers. Lisa winkelde tot een jaar geleden nog gewoon bij de Primark. Totdat ze zich iets bedacht: "Een eerlijk shirt kan nooit zo goedkoop zijn."
Lisa denkt dat dat anders kan. Daarom begon ze met haar stichting een pop-up-store tegenover de Primark waar je voor dezelfde bodemprijzen tweedehands kleding kunt kopen. "We hopen hiermee mensen aan het denken te zetten over het kopen van fast fashion, wegwerpkleding en dat ze er even over denken voor ze nog meer kopen."
Wat kun je nog meer doen als je verantwoord wil winkelen? Tara Scally van de stichting Schone Kleren Campagne zet de opties op een rij.
Tweedehands winkelen, Lisa noemde het al. "40 procent van de kleding wordt ongedragen weggegooid", zegt Tara. "Door tweedehands te kopen doe je meer recht aan het harde werk dat erin is gestopt." Ook ruilen is een alternatief. "Daar zijn steeds meer initiatieven voor." Zo zijn er in Utrecht en Amsterdam kledingruilbibliotheken voor de modeliefhebbers met een kleine beurs die toch vaak van jurk willen wisselen.
Trap niet in de prachtige claims op posters.
En als je toch zelf nieuwe kleren wilt kopen, verdiep je dan eens in de winkels die je bezoekt. "Doe research naar de merken en wat zij doen. Rank-a-brand kan je daar bijvoorbeeld mee helpen. Weet wel: geen enkel bedrijf is 100 procent verantwoord, dus kies winkels die stappen in de goede richting zetten."
Soms is het ingewikkeld, want veel winkels hebben prachtige claims op posters staan. "Trap daar niet zo maar in", zegt Tara. "Kijk altijd of er een onafhankelijke organisatie is die het kan verifiëren wat ze zeggen. Bijvoorbeeld de Fair Wear Foundation en de World Fair Trade Organisation als het om arbeidsomstandigheden gaat en Max Havelaar en GOTS als het over materiaal gaat."
"Je kunt ook af en toe bewust kiezen voor een verantwoord merk of iets vaker aan kledingruil doen. Als we dat allemaal zouden doen zou dat al een hoop schelen."
Helemaal stoppen met shoppen is ook weer niet niet goed voor de arbeiders, zegt Tara. "Ik reis regelmatig naar productielanden. Vrouwen daar zeggen dat ze trots zijn op hun werk, alleen niet onder de huidige omstandigheden. Ze moeten een eerlijk loon krijgen en onder veilige omstandigheden werken."
"Onderdeel van het probleem is vaak de onduidelijkheid. Dus wil je dat winkels meer laten weten over hoe hun kleding wordt gemaakt, vraag er dan naar", zegt Tara. Volgens haar hebben consumenten meer macht dan ze nu gebruiken.