Overheidsfinanciën: soms zit het mee, soms zit het tegen

Vandaag schijnt de zon op het Binnenhof. Het kabinet presenteert een meevaller van 4,3 miljard euro.

Het Centraal Planbureau had de meevaller bij de miljoenennota niet voorzien. Wim Suyker van het CPB: "We kunnen nu niet zeggen waarom. In december komen we met nieuwe ramingen."

Meevallers kunnen voorkomen als de belastingopbrengsten oplopen doordat de economie harder groeit dan voorzien. “Dat we weer wat op peil komen, is natuurlijk mooi,” zegt econoom Bas Jacobs van de Erasmusuniversiteit. “Maar zorgelijk is wel dat de opleving voor een groot deel is toe te schrijven aan de onroerendgoedmarkt. Dat zie je aan de stijgende huizenprijzen, de banengroei in de bouw en de toename van investeringen in de bouw.”

Eerdere meevallers

Een gunstig economisch klimaat leverde in 2006 een meevaller op van 1,7 miljard. Maar vijf jaar eerder viel het nog meer mee: 15 miljard gulden extra - omgerekend bijna 7 miljard euro.

Meevallers kunnen andere oorzaken hebben. Een herziening van de pensioenregeling voor ondernemers levert de schatkist volgend jaar 2 miljard extra op. In 2014 stegen de zorgkosten minder hard dan verwacht. Dat scheelde 2 miljard euro.

De lage rente levert ook meevallers op. De staat hoeft dan over de staatsschuld minder rente te betalen. Dat scheelde in 2011 bijvoorbeeld 1,5 miljard.

Tegenvallers

De meevaller van vandaag is geen record, maar wel, volgens het ministerie van Financiën, "de grootste sinds tijden". "We hebben tussen 2009 en 2013 ook zeer forse tegenvallers gehad. Veel groter dan de meevaller van vandaag", zegt een woordvoerder.

Volgens Jacobs blijft de Nederlandse economie kwetsbaar. “De onroerendgoedsector zorgt ervoor dat de Nederlandse economie sterk reageert op de economische conjunctuur. Dat komt doordat investeringen, zowel in de woningmarkt als de vastgoedmarkt, vooral met geleend geld gebeuren. De verhouding tussen eigen geld en geleend geld is nog steeds te laag en dat maakt onze economie en ons bankwezen financieel fragiel."

"Onze economie is er daaom een van uitersten. Als het goed gaat, gaat het direct héél goed. Door hypotheken wordt de economie aangejaagd. Maar als het minder gaat, zijn er al snel voor veel mensen en bedrijven grote problemen, omdat hun bezit onder water staat.”