Vergeet Trump en Clinton, morgen staat veel meer op het spel

Krijgen de Democraten de meerderheid terug in de Amerikaanse Senaat? Komt er een einde aan een halve eeuw Republikeinse dominantie in het Amerikaanse Hooggerechtshof? De inwoners van de VS stemmen morgen over veel meer dan alleen over de nieuwe president.

Clinton of Trump, de macht gaat verder dan het Witte Huis. Direct of indirect wordt op Election Day een oordeel geveld over de grootste politieke, wetgevende en rechterlijke machten in het land. Wij leggen je uit hoe het zit.

Te beginnen met het Congres, het federale parlement van Amerika. Dit bestaat uit het Huis van Afgevaardigden (lagerhuis) en de Senaat (hogerhuis). De leden van beide huizen worden rechtstreeks gekozen door het volk.

Aardverschuiving in Senaat

Vooral in de Senaat staat er morgen veel op het spel. De Republikeinen hebben hier de touwtjes in handen, maar de marge is klein. Van de 100 zetels hebben ze er 54. De Democraten staan op 44 en er zijn twee onafhankelijke Senatoren.

Volgens voorspellingen kunnen de Democraten er vijf tot zeven zetels bij krijgen. De kans bestaat dus dat ze de meerderheid en daarmee de macht in de Senaat in handen krijgen. Mocht het tot een gelijkspel komen in zetels, dan is de stem van de vice-president doorslaggevend.

In het Huis van Afgevaardigden wordt minder vuurwerk verwacht. Momenteel heeft de Republikeinse Partij daar een forse meerderheid: 245 van de 435 zetels, 59 meer dan de Democraten. De kans is dus klein dat de Republikeinen het overwicht kwijtraken.

De macht van het Congres

De twee huizen gaan onder meer over het goedkeuren van wetten, de federale financiën, amendementen, het verklaren van oorlog en het innen van belastingen. Ook heeft het de macht om een president af te zetten (impeachment).

De Senaat gaat specifiek over het goedkeuren van de benoeming van hoge functionarissen door de president. Bijvoorbeeld ambassadeurs en leden van het Hooggerechtshof. Juist dit hoogste hof speelt dit jaar een grote rol, want er is een plek vrij.

Het Hooggerechtshof

Al vijftig jaar wordt dit Hof gedomineerd door de Republikeinen. Maar sinds de dood van rechter Antonin Scalia, begin dit jaar, is een van de negen zetels vrij.

Hier kan niet voor worden gestemd. De president kan iemand voordragen en de Senaat benoemt de nieuwe rechter. Tot nu toe werd de voordracht van president Obama steeds tegengehouden door de Republikeinen. Maar daar kan een einde aan komen als die de meerderheid in de Senaat verliezen.

Een benoeming is voor het leven. Door hun keuze voor bepaalde kandidaten kunnen presidenten dus richting geven aan de koers van het Hooggerechtshof: behoudend, of juist meer liberaal.

Correspondent Arjen van der Horst zet de belangrijkste zaken nog eens op een rij:

Ook voor lokale kwesties gaan Amerikanen morgen naar de stembus. Dat varieert van de keuze voor nieuwe burgemeesters en raadsleden tot rechters en schoolbestuurders. In twaalf staten kunnen nieuwe gouverneurs worden gekozen.

Legaliseren cannabis

In nog eens 35 staten wordt een oordeel geveld over wetsvoorstellen. Dat kunnen aanpassingen zijn van reeds bestaande wetten, maar ook nieuwe kwesties zoals het legaliseren van cannabis.

Soms zijn het opvallende voorstellen. Zo wordt in Californië gestemd over het verplichten van het dragen van condooms voor pornoacteurs.

Volg de Amerikaanse verkiezingen ook op onze speciale site NOS The Series: