Gastarbeider, immigrant of allochtoon; het blijft worstelen

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is het hoog tijd om de termen autochtoon en allochtoon te schrappen. "We willen niemand tegen het hoofd stoten", zegt Jan Latten, hoofddemograaf bij het CBS.

Het CBS en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) stoppen vanaf vandaag met het gebruik van de termen allochtoon en autochtoon. Met name de eerste zorgde vanaf het begin voor onduidelijkheid. Al is het maar omdat het CBS een andere definitie gebruikt dan de Dikke Van Dale.

Gastarbeider

De term allochtoon werd door de overheid voor het eerst gebruikt in een publicatie uit 1971. Sociologe Hilda Verwey-Jonker gebruikte het woord in een rapport voor het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, ter vervanging van de term immigrant.

En immigrant was nou juist in het leven geroepen om de beladen term gastarbeider te vermijden. Steeds meer buitenlanders die na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland kwamen om - aanvankelijk tijdelijk - te werken, vestigden zich namelijk permanent in Nederland en daarom was deze term uit de gratie geraakt.

In een paar decennia kwamen we dus via gastarbeider en immigrant tot allochtoon. In 1989 verscheen dat woord voor het eerst in een publicatie van de WRR. De overheid wil nu stoppen met het gebruik van de term, omdat deze niet meer precies genoeg is en stigmatiserend werkt.

Bijklank

Volgens het nieuwste Van Dale Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal betekent allochtoon 'van elders afkomstig' of 'iemand die van elders afkomstig is'.

Het CBS hanteert een andere definitie: daar is een allochtoon 'een persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren'. Dus heb jij Nederlandse ouders en ben jij tijdens een vakantie in Spanje geboren, dan ben je voor de Van Dale een allochtoon maar volgens het CBS dus niet.

Daarnaast heeft het woord in de loop der jaren een negatieve bijklank gekregen. Herhaaldelijk is daarom geprobeerd om allochtoon uit het vocabulaire van de overheid te krijgen.

De Amsterdamse gemeenteraad probeerde het in 2006, toenmalig minister van Justitie Hirsch Ballin waagde in 2008 ook een poging. Beide keren zonder succes. Mogelijke alternatieven als medelanders en nieuwe Nederlanders sloegen onvoldoende aan.

Het is dus tijd voor verandering, zegt Jan Latten van het CBS. "Het maatschappelijke debat vraagt erom. Er is al jarenlang discussie over. Het is geen politieke correctheid, het is aanpassen aan de sfeer en de gevoelens van mensen."

In plaats van autochtonen en allochtonen gaat de overheid nu spreken van 'inwoners met een Nederlandse achtergrond' en 'inwoners met een migratieachtergrond'.

Westers

De WRR en het CBS willen ook af van de termen westers en niet-westers. Volgens de definitie van het CBS zijn mensen uit Europa (met uitzondering van Turkije), Noord-Amerika en Oceanië westers, maar ook Japanners en Indonesiërs. Surinamers en Antillianen zijn volgens die definitie niet-westers.

"We overleggen om ook die termen te veranderen", zegt Latten. "Het onderscheid tussen westers en niet-westers hebben we meer dan twintig jaar geleden gemaakt. Tegenwoordig komt er een ander type immigrant uit Indonesië naar Nederland dan toen. De wereld verandert en de landen waar de immigranten vandaan komen, veranderen ook."