'Strijd om Mosul is vooral ook media-offensief'

Het offensief op de Iraakse stad Mosul is op de voet te volgen. In het kielzog van de oprukkende regeringstroepen en Koerdische milities trekt een legertje journalisten mee. Verslaggevers van onder meer Al Jazeera, CNN en BBC verslaan de acties van het Iraakse leger gedetailleerd. Een groot verschil met eerdere militaire operaties in Irak, waar minder media-aandacht voor was.

Dat is niet zo vreemd, zegt defensie-deskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael. "Het offensief op Mosul is vooral ook een publicitair offensief. De operatie is maandenlang voorbereid onder aansturing van de Verenigde Staten. De Amerikanen hebben er waarschijnlijk heel bewust voor gekozen om veel media-aandacht te creëren voor dit offensief."

Daarnaast is ook de schaal van de missie veel groter. "De vorige acties bij bijvoorbeeld Tikrit of Fallujah waren meer een soort offensiefjes." Mosul is een stad met meer dan een miljoen inwoners en een van de laatste IS-bolwerken in Irak. Volgens de defensie-deskundige zou de herovering van deze stad weleens de genadeklap kunnen betekenen voor de terreurgroep en de Amerikanen willen graag dat iedereen dat kan zien.

De kans op succes maakt dat de Irakezen, Koerden en Amerikanen journalisten graag zien komen. Maar er kleeft ook een risico aan het genereren van media-aandacht, zegt Zandee. "Daardoor komen misstanden aan het front ook eerder aan het licht. En als dit offensief vastloopt, krijg je vanzelf meer negatieve verhalen."

Er zit een bepaalde houdbaarheid aan de interesse voor zo'n militaire operatie, zegt ook oorlogsverslaggever Hans-Jaap Melissen. Hij deed zelf verslag vanaf het front bij Mosul en zag steeds meer journalisten vertrekken naar mate het offensief langer duurde.

De Iraakse troepen en Koerdische milities zijn inmiddels bijna bij de buitenwijken van de stad, maar het is nog volstrekt onduidelijk hoelang het duurt tot Mosul wordt ingenomen. "Deze missie zou nog maanden in beslag kunnen nemen", zegt Melissen.

Aan het begin van het offensief, zo'n twaalf dagen geleden, was de media-aandacht volgens Melissen erg groot. "Toen waren er ook journalisten uitgenodigd door het Iraakse leger", vertelt hij. "Er werd met extra veel geweld geschoten, zodat cameramannen de rookpluim mooi in beeld konden brengen."

Iets soortgelijks zag Melissen drie dagen later nog een keer gebeuren toen de Koerden het begin van de operatie ten noorden van Mosul aankondigden. "Die keer is er volgens mij een artilleriegeschut neergezet voor de aanwezige media. Er werd een kleine show opgevoerd. Maar dat soort dingen is onderdeel van de oorlog tegen IS."

Daar hoort ook bij dat de propaganda-machine van de terreurgroep aan banden wordt gelegd. Zo worden IS-strijders op social media zoveel mogelijk het zwijgen opgelegd. "Dat past bij psychological warfare, zoals de Amerikanen het noemen. Het draait erom dat je de media op je hand krijgt", legt Zandee uit.

Aan journalisten de lastige taak om objectief te blijven in al dat oorlogsgeweld. Melissen: "Verslaggevers die meelopen met een leger en door militairen worden beschermd, kunnen er moeite mee hebben om kritisch te blijven schrijven. Wat dat betreft is het niet gezond om met een eenheid mee te reizen. Het moeten niet je vrienden worden."