'Burgerinspraak is vooral feestje voor hogeropgeleiden'

Het plan om de burger meer invloed te geven in de gemeenteraad wordt niet overal goed ontvangen. Het voorstel van burgemeester Blase van Vlaardingen en anderen, Code Oranje genoemd, stelt allerlei wijzigingen voor voor de gemeenteraden. Zo zou de raad veel groter moeten worden en zouden er burgers ingeloot moeten worden.

Maar dit soort experimenten worden al gedaan en zijn onderzocht, zegt Wim Voermans, hoogleraar Staats- en bestuursrecht van de Universiteit Leiden. De uitkomsten zijn niet altijd positief. "Het is een typisch voorbeeld van 'bestuurders-democratie'. Je hebt heel wat rapporten tegenwoordig die de democratie zo ongeveer dood verklaren. Dat zijn vaak rapporten van bestuurders. De gemeenteraad moet op zijn kop gezet worden om problemen op te lossen die misschien wel worden veroorzaakt door die bestuurders zelf."

Volgens Voermans zijn er genoeg onderzoeken die laten zien dat het vertrouwen in Nederland in de vertegenwoordigende democratie erg groot is. "Het vertrouwen in de bestuurders is daarentegen heel laag. De analyse is niet dat de gemeenteraad verkeerd werkt, dat is de bestuurders-analyse ervan, ze hebben last van die gemeenteraad met nieuwe stijlen en nieuwe partijen."

Ook gemeenteraadslid Mart Keuning van de ChristenUnie in Leiden heeft bedenkingen. "Het is populair om te zeggen dat de kloof tussen burger en politiek verkleind moet worden en dan met dit soort initiatieven te komen om de burger mee te laten beslissen. Maar wat je altijd ziet is dat er maar één type burger meedoet: mondige, blanke 45-plussers."

Zij vertegenwoordigen een particulier specialisatie, zegt Keuning. "Een stedenbouwkundige kan wel iets vinden van een nieuwe flat of de woningbouw, maar politici kijken met een andere bril, zijn toch meer generalisten die je nodig hebt om alle belangen af te wegen. Het gaat in de politiek immers over belangenafweging."

Universele wereldvrede

Dat is ook de voornaamste conclusie van Voermans. "Dat hebben we vorig jaar onderzocht in G1000's, groepen van gelote burgers die bij elkaar komen en dan een bestuurlijke agenda gaan opstellen. Het bleek dat dat een hoger-opgeleidenfeestje wordt. Het werkt in de praktijk niet zo goed. Laagopgeleide mensen komen daar niet naar toe, hoogopgeleiden juist wel. Er komt altijd een uitkomst uit die ik altijd maar vergelijk met de woorden van Miss Universe: we willen universele wereldvrede."

Meepraten door burgers is belangrijk, vindt Keuning. "Maar als er besluiten moeten worden genomen, moet dat gebeuren door een afwegend instituut als de gemeenteraad."

Loting van deelnemende burgers miskent de zwaarte van het werk van een gemeenteraadslid, zegt Keuning verder. "Werk van een gemeenteraadslid vergt echt wel wat. Je moet stukken lezen, je moet er wat voor kunnen. Soms duurt het gewoon een jaar voordat een gemeenteraadslid alle kennis heeft. Als je na een jaar weer weggeloot wordt, dan is alle kennis verdwenen."