Krim-musea willen goud terug: een medewerker huilt voortdurend

• David Jan Godfroid

  Correspondent

"Dit voorwerp is momenteel op een tentoonstelling in Amsterdam." Kaartjes met die tekst zijn te zien in talloze vitrines in het Tavrida Centraal Museum in Simferopol, de hoofdstad van de Krim. Het zijn stille getuigen van onverwachte consequenties van een geopolitieke twist, waarover morgen in Nederland een rechtszaak begint.

Ruim twee jaar geleden exposeerde het Allard Pierson Museum in Amsterdam archeologische schatten, geleend van een museum in Kiev en vier musea op de Krim, waaronder het Tavrida. De tentoonstelling De Krim - Goud en geheimen van de Zwarte Zee bestond uit 565 unieke voorwerpen, een flink deel van goud en al vele eeuwen oud. Het was smullen voor de liefhebbers.

Toen de bruikleencontracten werden gesloten, was de Krim onderdeel van Oekraïne. In enkele dramatische maanden begin 2014 veranderde de situatie volledig. Rusland stuurde militairen naar het schiereiland en in een in allerijl uitgeschreven referendum sprak een overgrote meerderheid van de Krimbewoners zich uit voor aansluiting bij Rusland. Bijna niemand erkende de volksraadpleging, maar voor Moskou was het reden om de Krim te annexeren.

Het Allard Pierson Museum had een dilemma: moeten de stukken terug naar de Krim met de kans dat ze linea recta naar Rusland gaan? Of heeft Oekraïne gelijk met de claim dat het om staatseigendommen gaat, die teruggegeven moeten worden aan de Oekraïense staat? Voorlopig liggen de museumschatten opgeslagen in Amsterdam.

"We zijn er allemaal heel verdrietig over", zegt conservator Marina Malgina van het Tavrida Centraal Museum. "Een van onze medewerksters in het archief huilt voortdurend."

Intussen zitten er dus gaten in de collectie van het Tavrida Museum en dat doet pijn. Directeur Andrej Malgin legt de verantwoordelijkheid volledig bij Kiev. Nederland en het Allard Pierson Museum treffen volgens hem geen blaam. Maar hij is duidelijk: de schatten horen op de Krim. "Ze maken deel uit van het gezicht van dit gebied", zegt Malgin. "Sommige stukken zijn op de Krim gevonden toen Oekraïne als staat nog niet eens bestond. Dit is een culturele erfenis van lokale stammen en van lokale volkeren."

Een kleine 40 kilometer ten zuidwesten van Simferopol ligt de stad Bachtsjisarai. Uit het plaatselijke museum daar, het Paleis van de Khan, komt een ander deel van de Krim-schatten die nu in Nederland liggen te wachten. Hier geen teksten dat een deel van de collectie ontbreekt. De directie heeft ervoor gekozen om de zalen waar het goud werd tentoongesteld, te vullen met andere voorwerpen. Maar ook hier is het gemis duidelijk.

Grof

Conservator Oksana Alpasjkina toont een catalogus met onder meer de ontbrekende voorwerpen. "Het is alsof de belangrijkste pagina eruit is gescheurd", zegt ze. "De aantrekkelijkste stukken zijn weg. Het geeft een gevoel van diepe onrechtvaardigheid dat de politiek zo grof ingrijpt in historische en culturele processen."

In Simferopol en Bachtsjisarai kunnen ze niet veel meer dan hopen dat de schatten ooit terugkomen, maar ze zijn er niet gerust op. Het is aan de Nederlandse rechter om uit te maken wie er gelukkig wordt: de Oekraïense hoofdstad Kiev of de musea op de Russische Krim.