Nobelprijs naar Japanse celbioloog

De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat dit jaar naar Yoshinuri Ohsumi, een celbioloog uit Japan. Hij doet onderzoek op het gebied van autofagie, waarbij cellen in mensen, dieren en planten zichzelf vernieuwen door zichzelf 'op te eten'.

Autofagie is een natuurlijk proces en speelt een sleutelrol bij het 'aanzetten' van het immuunsysteem van het lichaam en de afweer tegen infectieziekten. Aanvankelijk werd gedacht dat het alleen in werking trad in bepaalde situaties, zoals bij stress.

Dankzij Ohsumi weten we dat autofagie altijd plaatsvindt. Hij onderzocht duizenden mutaties van gist en vond zo vijftien genen die een rol spelen bij autofagie. Het mechanisme is belangrijk voor het opruimen van misvormde eiwitten die giftig zijn voor cellen.

Ohsumi's onderzoek heeft kennis opgeleverd over ziektes als diabetes type 2, kanker, parkinson en andere ouderdomsaandoeningen, zegt het Nobelprijscomité in Stockholm. Wetenschappers experimenteren met medicijnen die autofagie bevorderen.

Dit jaar waren er 273 wetenschappers genomineerd voor de Nobelprijs voor de Geneeskunde. De 71-jarige Ohsumi, die werkt op het Tokyo Institute of Technology, is de zesde Japanse winnaar in deze categorie.

Ohsumi was verrast door de toekenning, zegt hij in een telefonisch interview op de Facebook-pagina van de Nobelprijsorganisatie. Hij benadrukt dat er nog veel onderzoek nodig is in zijn vakgebied. "We hebben tegenwoordig meer vragen dan toen ik begon."

Niko Tinbergen

Vorig jaar ging de Nobelprijs voor Geneeskunde naar drie wetenschappers: de Ier William Campbell, de Japanner Satoshi Omura en de Chinese Youyou Tu voor hun baanbrekende onderzoek naar parasitaire ziekten.

De eerste Nobelprijs voor Geneeskunde werd in 1901 uitgereikt aan Emil von Behring voor zijn medicijn tegen difterie. Daarna volgden onder meer Alexander Fleming (penicilline), Francis Crick en James Watson (dna) en Ivan Pavlov (van de pavlovreactie). De laatste Nederlander die deze prijs kreeg was Niko Tinbergen in 1973, voor zijn onderzoek naar het sociale gedrag van dieren.

Onder de 211 gelauwerden in deze categorie waren twaalf vrouwen.

8 miljoen kroon

De komende dagen worden ook de andere Nobelprijzen bekendgemaakt. Morgen volgt die voor Natuurkunde, als laatste is volgende week de Nobelprijs voor Literatuur aan de beurt. De Vredesprijs wordt aanstaande vrijdag bekendgemaakt.

De winnaars krijgen 8 miljoen Zweedse kroon, ongeveer 830.000 euro. Als het Nobelcomité meerdere winnaars uitkiest, moet de prijs worden gedeeld. De uitreiking, door koning Carl Gustaf, is op 10 december. Dat is de sterfdag van Alfred Nobel, de Zweedse chemicus naar wie de prijzen zijn genoemd.