'We weten nu dat het oorlog is geweest in Indonesië, een vuile oorlog'

"Het is een veel vuilere oorlog geweest dan we langere tijd hebben mogen aannemen of onder ogen hebben willen zien", zegt Peter Romijn van het NIOD instituut voor oorlogs-, holocaust en genocidestudies. Hij heeft het over een nieuwe publicatie van historicus Rémy Limpach. De historicus schreef een boek waaruit blijkt dat Nederlandse militairen structureel extreem geweld hebben gebruikt in Indonesië.

Het NIOD vindt het belangrijk dat het onderzoek er is. "Het vertelt ons hoe wij vanaf nu over de oorlog met Indonesië kunnen spreken", zegt Romijn.

Romijn noemt het boek een deprimerende opsomming van tal van manieren waarop de oorlog uit de hand is gelopen. "Bij een oorlog is er natuurlijk sowieso instrumenteel geweld, je gebruikt geweld om de vijand je wil op te leggen, maar dat is wel degelijk aan regels gebonden. Die zijn systematisch overschreden, omdat de oorlog gewonnen moest worden."

Hij zegt dat de verantwoordelijke militairen, justitiële en koloniale autoriteiten dit soort dingen zo klein mogelijk hebben willen houden. "Extreem geweld als onderdeel van de oorlogvoering werd veel minder vaak bestraft. En Den Haag wist hiervan. Klokkenluiders werden verdacht gemaakt."

Uit het nieuw verschenen onderzoek blijkt dat er op grote schaal door Nederlandse militairen oorlogsmisdrijven zijn gepleegd. "Het is een vuile oorlog geweest, een oorlog die verloren is. Het is een oorlog waar niemand graag naar terugkeek."

Verwoestend conflict

"De oorlog werd gevochten door een generatie van soldaten, die voordat ze zich in Indië moesten melden voor een deel gedwongen waren om in Duitsland te werken, of moesten onderduiken vanwege de Duitse bezetter", vertelt de onderzoeker van het NIOD. "Het zijn wat dat betreft niet alleen tien verloren jaren geweest, maar ook tien jaar waar niemand naar terug wilde kijken."

Volgens Romijn is het belangrijk dat de conclusies goed tot ons doordringen. "Het gaat over een erfenis van een verwoestend conflict met Indonesië. Het beheerst nog steeds de verhoudingen met en de herinneringen aan het land."

Of de geschiedenisboeken nu herschreven moeten worden, weet Romijn niet. "Door dit boek weten we in ieder geval in welke termen we erover kunnen praten. Heel lang is er niet over 'de oorlog met Indonesië' gesproken, maar over 'politionele acties'. Dat klinkt wat beheerster, wat idealistischer, het herstel van rust en orde. We weten nu dat het echt oorlog is geweest." De illusie dat het beperkt kon blijven, kan je met terugwerkende kracht niet volhouden, stelt hij.

Het officiële standpunt van de regering was altijd dat gewelddaden door Nederlandse militairen in Indonesië excessen zijn geweest. Volgens Romijn kan dat niet langer. "Men moet tot een ander standpunt komen. De minister-president is politicus en historicus. Als historicus zal hij dit heus wel snappen. Ik ben benieuwd of hij het als politicus snapt."