Bosniërs vrezen voor afscheiding en daarmee nieuwe oorlog

• Marcel van der Steen

  Correspondent Balkan

Een referendum zondag in het Servische deel van Bosnië en Herzegovina zorgt voor grote onrust in het Balkanland waar in de jaren 90 een bloedige burgeroorlog woedde.

Milorad Dodik, de president van de Republika Srpska, heeft een referendum over de 'Dag van de Servische Republiek' aangekondigd, ondanks een verbod van de hoogste rechtbank in het land. Het referendum wordt door velen gezien als een stap richting afscheiding, wat opnieuw tot een gewapend conflict kan leiden.

Tijdens het referendum mogen inwoners van het Servische deel van het land zich uitspreken over de vraag of de 'Dag van de Servische Republiek' op 9 januari moet plaatsvinden. Dit is de dag dat in 1992 onder leiding van Radovan Karadzic de republiek werd uitgeroepen.

Volgens het constitutioneel hof in Bosnië is deze dag illegaal, omdat het samenvalt met een belangrijke orthodox-christelijke feestdag. Daarmee zouden andere bevolkingsgroepen, zoals moslims en katholieken, worden uitgesloten.

Wat vooral pijnlijk is voor de Bosnische moslims en Kroaten in het land, is dat in Srpska de dag gevierd wordt van 'oprichting'. Volgens velen was de oprichting aanleiding voor het uitbreken van de oorlog in 1992.

SDA-parlementslid en moslim Halid Genjac in Sarajevo: "Die datum markeert het begin van Srpska, en in die naam hebben al deze misdaden, genocide en cultuurvernietiging plaatsgevonden. Dat is het probleem."

Volgens schrijver en analist Christopher Bennett werkt Dodik al meer dan tien jaar aan een zo groot mogelijke autonomie voor Srpska en mogelijk zelfs onafhankelijkheid. Bennett is schrijver van De verlamde vrede van Bosnië over het mislukken van het vredesproces en de mogelijkheid op een nieuwe oorlog.

Hij ziet dat velen bang zijn voor de toekomst van het land. "Dit referendum lijkt de generale repetitie voor een volgend referendum in 2018 over afscheiding."

Gevaarlijke spelletjes

SDA-politicus Genjac vreest ditzelfde scenario en zegt niet te verwachten dat men vreedzaam zal toekijken hoe Bosnië wordt opgesplitst. "En daarom zijn dit gevaarlijke spelletjes."

Want daarin schuilt de dreiging. Een afscheiding van het Servische deel zal door de moslimbevolking nooit worden geaccepteerd. Het zou alsnog winnaars maken van Karadzic en Mladic. Een gewelddadig ingrijpen ligt dan voor de hand.

Staša Košarac steunt Dodik en zijn referendum. Košarac is Bosnisch-Servisch parlementslid voor Dodik’s partij SNSD. Volgens hem is er geen reden voor zorg. "We brengen niemand in gevaar. Het gaat ons juist om vrede en stabiliteit. Maar het is tegelijkertijd onze taak om onze Servische belangen op een democratische manier te verdedigen."

Deze week, een paar dagen voor het referendum, had Milorad Dodik een ontmoeting met de Russische president Poetin. Deze heeft als enige zijn steun voor de volksraadpleging uitgesproken.

Ondertussen probeert buurland Servië zich op de vlakte te houden. De Servische premier Vucic zegt het referendum niet te steunen, maar benadrukt wel dat de Servische regering de Bosnische Serviërs nooit in de steek zal laten.