Vorige week zochten we uit hoeveel mensen in 2016 door terroristische aanslagen om het leven kwamen. Op Facebook vroegen veel mensen zich daarop af hoeveel mensen er dan zijn omgekomen door alle bommen die ook dit jaar weer op landen in het Midden-Oosten zijn neergekomen.
Dus hebben we voor jullie uitgezocht hoeveel burgerdoden er zijn gevallen in 2016 bij bombardementen:
We hebben voor deze video gekozen voor burgerdoden. Daar zijn relatief goede schattingen van voor de meeste landen. Het aantal gedode strijders is moeilijker, omdat landen die luchtaanvallen uitvoeren daar weinig specifieke informatie over willen, en wellicht ook niet kunnen, geven.
Want hoe bepaal je of iemand een terrorist is, in plaats van 'gewoon' een burger? "De Amerikanen rekenen bij drone-aanvallen bijvoorbeeld iedereen die om een terrorist heenloopt voor het gemak meteen mee als terrorist", zegt Ko Colijn, defensiespecialist en oud-directeur van instituut Clingendael.
Kunnen we dan niets zeggen over het aantal omgekomen strijders?
Wel iets, er zijn schattingen. De VS is in de lente van dit jaar gestopt met het publiceren van slachtoffers van hun luchtaanvallen in de strijd tegen IS in Syrië en Irak. "Maar hun laatste schatting ging uit van 20.000 tot 30.000 dode strijders", zegt Chris Woods, directeur van Airwars.org, waar ze burgerslachtoffers van luchtaanvallen bijhouden.
In Pakistan en Afghanistan vielen naast 16 burgerdoden nog bijna 1000 niet-burgerdoden bij aanvallen met drones. Drone-aanvallen in Jemen doodden 51 terroristen dit jaar, in Somalië waren dat er 184.
Onze meest gelikete reactie op Facebook op de video over de doden door terroristische aanslagen in 2016 was ongeveer zo:
Jaja en door hoeveel westerse aanslagen zijn er onschuldige mensen gedood in onder andere Syrië en Irak? (...) Het aantal onschuldige mensen die in Europa het doelwit zijn geworden van een paar gekkies komt niet eens in de buurt van het aantal in Syrië en Irak.
Klopt dat?
Het klopt dat er in het Midden-Oosten veel meer doden vallen, zowel door terrorisme als door oorlogshandelingen (luchtaanvallen en grondgevechten). Het aandeel van terrorisme daarin is volgens Colijn wel toegenomen. "Dat heeft ook te maken met onze veranderde definitie van terrorisme. Al die bomaanslagen in Irak en Afghanistan noemden we vroeger geen terrorisme, en nu wel."
Mede daardoor is de trend volgens Colijn al ruim twintig jaar dat het aantal slachtoffers van terrorisme lager is dan door oorlogshandelingen, maar wel sneller groeit dan het aantal slachtoffers als gevolg van ouderwetse oorlog. "En er wordt preciezer gebombardeerd, maar ook anoniemer. Steeds meer doden vallen door onbemande wapensystemen die op grote afstand worden bediend, soms wel op 10.000 kilometer afstand."
Bloediger
De wereld is de laatste 10 jaar bloediger geworden, zegt Colijn. "Het aantal doden op het slagveld inclusief terrorisme is gestegen van zo'n 15.000 naar 40.000 tot 50.000 per jaar. Of er daarbij meer onschuldige burgers sterven, dat weet ik niet."
Colijn snapt reacties zoals die hierboven op Facebook wel. "Wij zeggen vaak dat 'onze' tegenstanders een soort asymmetrische oorlog voeren met terrorisme. Daarmee bedoelt men dat bomgordels en bermbommen niet eerlijk zouden zijn. Maar dat verwijt kan je andersom ook maken. Anonieme bombardementen van een hele grote afstand zijn ook asymmetrisch."