Olympische baai Rio is nog steeds sterk vervuild
Het is een prachtig decor voor de Olympische Spelen: de beroemde baai van Rio de Janeiro. Vanuit de chique strandwijk Urca is het uitzicht adembenemend. Het is de uitvalsbasis van de Nederlandse watersporters.
Olympisch kampioen windsurfen Dorian van Rijsselberghe komt net aan na een middag trainen. "Moet je kijken", zegt hij stralend. "Dit is toch een prachtplek! Ik ben blij dat de Olympische Spelen hier zijn, ik vind het mooi."
Maar als je goed kijkt, toont zich een andere realiteit. Elke dag komt er zo veel ongezuiverd rioolwater in de baai terecht dat je er 185 olympische zwembaden mee zou kunnen vullen. Het afval van de miljoenenstad eindigt maar al te vaak in de baai van Guanabara.
Dat weet Van Rijsselberghe als geen ander. Hij had de afgelopen jaren talloze malen kritiek op de kwaliteit van het water. "Het is een vies idee. Gelukkig zit er heel veel water in de baai, dus het is niet zo dat je een drolletje voorbij zal zien komen. Maar als je mij vraagt om er nu in te springen, dan bedank ik. Af en toe val je er in, of je krijgt wat water over je heen. Gewoon na afloop meteen goed douchen."
Aan de andere kant van de baai, daar waar toeristen niets te zoeken hebben en het uitzicht heel wat minder fotogeniek is, klotst het afval tegen de oevers. In een arme wijk onder de rook van de internationale luchthaven hangt de stank van een openbaar toilet. Houten vissersbootjes zijn provisorisch aan elkaar verankerd.
Een van de bootjes is van David. Hij is al twintig jaar visser en houdt van de baai. "Maar het wordt alleen maar erger. Rotzooi, rioolwater en industrieel afval van de bedrijven rond de baai vervuilen het water. De vissen trekken steeds verder weg om te overleven. En dus moeten wij vissers ook steeds verder varen om nog wat te vangen. Het is tegenwoordig zo goed als onmogelijk om visser te blijven."
David neemt ons mee naar de mangrovebossen aan de overkant. Vanuit het kleine vissersbootje ziet de oever er prachtig uit. Groen, met hier en daar plukken witte watervogels. Achter het motorbootje sleept David een roeibootje mee, om de mangrove in te kunnen. "Dit is de trieste werkelijkheid", zegt hij als we tussen de bomen aanmeren.
Overal in het ondiepe water ligt afval. Plastic colaflessen, een slipper, opvallend veel lekke voetballen. Het komt uiteindelijk op plaatsen zoals deze terecht. Tussen al die troep ziet David een visje, op sterven na dood. "Hoe triest is dit", verzucht hij, terwijl hij het beestje uit de vuilnissoep vist en in een schoner stukje verderop loslaat.
"Ze beloofden dat ze de baai zouden schoonvegen, dat ze de vervuiling zouden aanpakken. Maar het enige wat ze doen, zijn cosmetische maatregelen. Netten op strategische plaatsen om het drijvende vuilnis tegen te houden en een paar vuilnisbootjes. Ik heb ze hier nog nooit gezien. Uitgerekend in dit deel van de baai, waar de vervuiling het ergst is, heeft niemand ook maar iets ondernomen om de baai schoon te krijgen."
Aan de toeristische kant van de baai, een stuk zuidelijker, varen ze wel. Ecobootjes plukken vrijwel continu viezigheid uit het water. In dit deel van de baai zie je in de verte de olympische zeilers trainen.
"Ze proberen het wel", zegt Dorian van Rijsselberghe. "Maar het is een beetje dweilen met de kraan open. Toen we hier voor het eerst kwamen, voer je tussen het tuinmeubilair, koelkasten en dode dieren. Dat is nu een stuk minder, in ieder geval de grote dingen zijn weg. Alleen het kleine grut ligt er nog."
Schamen
Dat kan invloed hebben op de olympische prestaties op het water, bijvoorbeeld als er een stuk plastic aan je vin hangt. "Dat gebeurt me bijna elke dag, net ook nog", lacht de windsurfer. Van Rijsselberghe denkt dat de organisatie op de wedstrijddagen de baan wel schoon houdt. Hij betreurt het vooral dat de cariocas, de inwoners van Rio, straks gewoon blijven zitten met een door en door vervuilde baai.
Dat is ook de grote ergernis van David, de visser. "We hoopten dat ze vanwege de Olympische Spelen de baai eens zouden schoonmaken, dat er echt iets zou verbeteren. Maar dat is niet gebeurd en dat is zo triest. De Olympische Spelen hebben alleen maar schande gebracht, want de hele wereld ziet nu hoe vies het hier is. We moeten ons schamen."
