Amerikaanse zorgen om 'extreem-rechtse Wilders'
Door Wilco Boom en Merlijn Stoffels
De opkomst van Geert Wilders in de Nederlandse politiek is een fenomeen dat de Amerikaanse diplomaten in Den Haag in toenemende mate zorgen baart.
Dat beeld stijgt op uit de ambtsberichten die de Amerikaanse ambassade in Den Haag de afgelopen jaren naar Washington stuurde en die via WikiLeaks naar buiten zijn gekomen.
Breuk met VVD
Wilders komt bij de Amerikanen in beeld als hij zich in de VVD begint te roeren met zijn verzet tegen toetreding van Turkije tot de Europese Unie.
Als het in 2004 komt tot een breuk tussen de VVD en Wilders, omdat hij weigert zijn standpunt in te slikken dat Turkije nooit ofte nimmer lid van de EU mag worden, concluderen de Amerikanen al snel dat Wilders met populistische standpunten een factor van betekenis kan worden in de Nederlandse politiek.
Volgens de ambassade zou dit kunnen leiden tot een herhaling van de ervaringen met de LPF van wijlen Pim Fortuyn, die volgens de ambassade haar succes te danken had aan 'anti-immigranten-gevoelens'.
De rol die Wilders met de SP en de kleine christelijke partijen spelen in de campagne tegen de Europese Grondwet (2005) gaat ook niet aan de Amerikaanse opmerkzaamheid voorbij.
Stroomversnelling
In september 2005 schrijft de ambassade dat in Nederland sinds de herfst van 2001 (11 september) sprake is van toenemende rancune tegen moslims en de islam. De ontwikkeling raakt volgens de ambassade in een stroomversnelling na de moord op Theo van Gogh in 2004.
Politici als Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders leggen volgens de diplomaten geregeld provocerende verklaringen af over de islam en roepen daarmee woede op onder moslims. Wilders valt de Amerikanen verder op met zijn pleidooi voor een immigratiestop en het intrekken van het Nederlanderschap voor migranten die ermstige misdaden hebben gepleegd.
Onverwachte wending
Na de Tweede Kamerverkiezingen in 2006 zijn de Amerikanen onaangenaam verrast door het resultaat dat de PVV van Geert Wilders boekt (negen zetels). En door de overwinning van de SP onder leiding van Jan Marijnissen (van negen naar 25 zetels).
Volgens de diplomaten is er sprake van een 'onverwachte wending' van het electoraal 'naar extreem-rechts (de PVV) en extreem-links (de SP)'.
Fitna
Veel aandacht is er bij de Amerikaanse diplomaten ook voor de film Fitna waar Geert Wilders in 2008 opschudding mee veroorzaakt.
In de diplomatenpost wordt een vergelijking gemaakt met de publicatie van de omstreden cartoons over Mohammed in Denemarken.
Goudkleurige kuif
Naarmate de aanhang van Wilders toeneemt groeit bij de diplomaten op de ambassade aan het Voorhout de zorgen om hem. Geconstateerd wordt dat de nationalistische en anti-islampartij van Wilders bij de verkiezingen de grootste van het land kan worden.
In een ambtsbericht van 6 juli 2009 concludeert de ambassade dat de VS weinig goeds te verwachten hebben van de 'onorthodoxe parlementariër met de goudkleurige kuif'.
"Wilders is geen vriend van de VS. Hij is tegen de Nederlandse militaire missie in Afghanistan, hij vindt ontwikkelingshulp geldverspilling, hij is tegen NAVO-missies buiten het grondgebied van de NAVO-landen, hij is tegen de meeste initiatieven van de Europese Unie en, meest zorgwekkend, hij "wakkert angst en haat aan voor immigranten".