Ook de Britten hebben nu eindelijk hun eerste JSF
Enkele weken geleden kwamen de eerste JSF's aan in Nederland, Groot-Brittannië is nu aan de beurt, ook daar is voor het eerst een F-35 geland. De Britse overheid wil ruim 130 van de straaljagers kopen, maar ook daar wordt het project achtervolgd door vertragingen, steeds hogere kosten en technische tegenvallers.
Ondanks alle kritiek vooraf kreeg de F-35 bij de Britten een grootse introductie, net als in Nederland. Bij ons was het nieuwe paradepaardje van Defensie onder meer te zien tijdens een rondvlucht boven het land en bij de Luchtmachtdagen in Leeuwarden. Bij onze westerburen is de nieuwe straaljager te zien bij luchtshows in Gloucestershire en Farnborough.
Eigenlijk stond de glorieuze introductie in het Verenigd Koninkrijk twee jaar geleden al gepland, maar toen vloog een motor van een JSF in brand en werd alles afgelast. Britse media spraken van de zoveelste tegenslag voor het miljardenproject.
Verticaal opstijgen
Net als Nederland heeft Groot-Brittannië een aandeel in het internationale defensieproject, dat inmiddels al twintig jaar loopt. Honderden Britse bedrijven, zoals Rolls Royce, leveren gezamenlijk een grote bijdrage aan de bouw van de toestellen.
Er zijn vier varianten van de F-35 Lightning II, de volledige naam van de straaljager. Nederland heeft de A-variant, die als enige is uitgerust met een boordkanon. De Britten krijgen toestellen die verticaal kunnen opstijgen. Deze B-variant is bedoeld om de huidige standaardvliegtuigen van de vloot te vervangen: de Harrier-straaljager.
In 2001 was de verwachting dat deze vervanging rond 2012 rond zou zijn. Inmiddels verwacht de Britse defensie dat de eerste JSF-toestellen pas in 2020 worden geleverd.
In dezelfde periode zijn de kosten voor de F-35 bijna verdubbeld. In 2015 kostte een toestel ruim 100 miljoen dollar. En de aanschaf kan alleen nog maar duurder worden, want de JSF wordt in dollars betaald. Sinds de brexit is de waarde van het pond ten opzichte van de dollar gekelderd.
Een Amerikaanse dollar levert momenteel 0,74 Engelse pond op. Dat was in april nog 0,70 pond.
Dan waren er ook nog de talloze berichten in de media over het project. Zo doken Britse kranten gretig op het nieuws dat een F-16, met een 40 jaar oud ontwerp, de JSF had verslagen in een luchtgevecht.
Volgens producent Lockheed Martin was de F-35 nog niet uitgerust met de nieuwste snufjes. Daardoor was het zichtbaar op de radar, terwijl onzichtbaarheid (stealth) een troef is van de straaljager. Het toestel zou niet gemaakt zijn voor luchtgevechten.
Een testpiloot had behalve kritiek op het vliegtuig ook bezwaar tegen de speciale JSF-helm. De helm van bijna een half miljoen dollar zou te groot zijn geweest. Daardoor kon de piloot niet goed achter het vliegtuig kijken.
'We zitten er aan vast'
In een interview met The Independent is de voormalige minister van Defensie van Groot-Brittannië uiterst kritisch over het miljardenproject. Aanleiding zijn de technische problemen met de F-35-toestellen en kritiek van testpiloten op de tegenvallende prestaties van de straaljagers.
Wereldwijd heeft het JSF-project naar schatting meer dan een biljoen (twaalf nullen) dollar gekost. Vanwege de hoge investeringen zullen de deelnemende landen, zoals het VK, zich niet snel terugtrekken. Zoals The Telegraph het schrijft: "We zitten er nu eenmaal aan vast."