Laverend door Londen zien we stugheid, bezorgdheid en ergernis

• Guus Dietvorst

  redacteur NOS Online

Decision Day voor de Britten. Tot 23.00 uur Nederlandse tijd mogen ze stemmen over het EU-lidmaatschap. Wat zal het worden, een ‘brexit', of een ‘bremain’? Wij peilden de stemming in vijf uiteenlopende Londense wijken: The City, Stratford, Barking, Dagenham en Upminster.

In The City, het financiële centrum van Londen, werken zo’n 300.000 mensen. Veel van hen komen uit andere landen en de stemming is er dan ook behoorlijk pro-EU.

In alle vroegte staan er een paar meisjes campagne te voeren voor ‘in’. “Ja wij blijven stug doorgaan”, zegt Lana terwijl ze stickers uitdeelt.

“Ik heb mij zo geërgerd aan de leugens van de ‘out’-campagne. Ik ben nog strijdbaar.” Maar haar werk sorteert niet bij iedereen effect. “Er kwam net iemand voorbij die wilde gaan stemmen en hij vroeg aan mij hoe dat moest”, lacht Lana. "Tsja, dan ben je te laat, kiezers moesten zich natuurlijk van tevoren registreren.”

Honderd meter verderop zit een stembureau. “Ik mag eigenlijk niks zeggen over de opkomst tot nu toe”, zegt de voorzitter van het stembureau kort na het openen van het stemlokaal. “Maar de tekenen zijn gunstig. En straks komen de moslims nog, voor hen is het nu nog te vroeg vanwege de Ramadan.”

Dan mengt Jason zich in het gesprek. Hij was de eerste stemmer deze ochtend. “Hoe zit het met die vrouw met haar ‘Leave’-button”, vraagt hij aan de voorzitter. “Is ze al weg?”

“Nee", zegt de voorzitter, "Maar ze heeft haar button afgedaan en straks als het niet meer regent, stuur ik haar naar buiten.” De vrouw in kwestie houdt de opkomst bij en staat in het halletje van het stembureau.

Jason is heel bezorgd over de uitslag. “Ik heb vanochtend in alle brievenbussen van die flat daar ‘in’-folders gedaan. Toen ik klaar was, ben ik hier voor het stembureau gaan staan en zag ik die vrouw met haar button. Terwijl je helemaal geen campagne mag voeren in stembureaus.”

Aysha, die haar kindje heeft meegenomen naar het stembureau, wil ook bij de EU blijven. “Er is niks mis nu, waarom zou je dan weggaan? Iets dat niet kapot is, hoef je toch niet te repareren?”

Zo zeker als Aysha het weet, zo onzeker is Joey, die op het punt staat om naar binnen te gaan. “Ik weet het nog niet. Ik heb advies nodig, weet jij wat ik moet doen?” Hij is niet de enige Brit die het niet weet, zo’n 10 procent van de mensen wist het gisteren nog niet. “Misschien gooi ik wel een muntje op.”

Een paar metrohaltes van The City ligt Stratford, een wijk waar relatief veel migranten wonen. Immigratie was de afgelopen weken een belangrijk thema, vooral voor het ‘leave’-kamp. Een vertrek uit de EU, betekent een stop op immigratie, zeggen zij.

“Ik ben geen racist”, begint Albert zijn verhaal. “Maar we hebben al die buitenlanders niet nodig, we hebben hier duizenden jaren voor onszelf gezorgd en dat ging toch goed?” En Albert heeft ook een andere zorg: “Het zijn allemaal zakkenvullers in Brussel en wij blijven maar geld geven. Dat moet ophouden. Ik wil er dus uit.”

Zijn buurtgenoot Chichi heeft de tegenovergestelde mening. “Ik heb toevallig net mijn proefschrift af over de effecten van de EU op onze economie. En uit mijn eigen werk leid ik af dat we beter kunnen blijven.”

Maya, die bij een uitgeverij werkt, sluit zich daarbij aan. “Absoluut, dit is een belachelijk referendum. We hebben net een economische crisis achter rug en bij een ‘brexit’ komen we weer in een crisis. Dan raak ik weer mijn baan kwijt, net als de vorige keer.”

Weer een paar metrohaltes verderop beginnen de buitenwijken van Oost-Londen. Barking is een wijk met veel sociale huurwoningen en een aanzienlijk percentage immigranten. Ook daar verwachten de stembureau-medewerkers een hoge opkomst. “Het is iets meer dan normaal, maar nu de regen is gestopt, begint het pas”, verklaart de voorzitter van het stembureau.

Een van de degenen die zich niet heeft laten afstoppen door de regen is Kennedy, afkomstig uit Nigeria. Voor Kennedy was het een makkelijke keuze. “Ik werk in de telecom; ik koop belminuten in, en verkoop ze dan weer. Ik koop die belminuten in andere landen. Als we eruit gaan, wordt dat moeilijker en duurder.”

Maar hij heeft nog een andere reden. “Het gaat de hele tijd over het stoppen van de immigratie, maar dat is juist de toekomst. De bevolking vergrijst en de nieuwkomers die hier komen werken betalen belasting, waar we dan weer de pensioenen van kunnen betalen.”

Ita begint haar verhaal minder uitgesproken. “Ik wil niet vertellen wat ik heb gestemd”, zegt ze in eerste instantie. “Nou goed, als we daar verderop gaan staan, wil ik het wel zeggen.”

“Vertrekken”, fluistert Ita. “Dat was mijn eerste gevoel en daar ben ik bij gebleven.” De vrouw van Ierse afkomst heeft alle tv-debatten van de laatste weken gezien. “Op een gegeven moment hoorde ik niet meer wat ze zeiden, ze liegen allemaal.”

Ze heeft wel getwijfeld. “Ja ik hou eigenlijk best van Europa, dus vlak voordat ik net het kruisje zette, dacht ik: komt er nog een goddelijke interventie? Maar die kwam niet.”

Een paar kilometer verderop is de buitenwijk Dagenham. Ook hier is het druk bij het stembureau. “We zijn ongeveer op de helft en er zijn nu al veel meer mensen geweest dat bij de vorige verkiezingen”, vertelt de voorzitter van het stembureau. Nog meer dan Barking is dit een multiculturele wijk. En dat bevalt niet iedereen."

“10 jaar geleden was iedereen hier Brits”, zegt Raymond. “En nu zie ik ze nergens meer, niet meer in de winkels, niet meer bij de tandarts. Weet je wat het is? Ik versta mijn eigen collega’s gewoon niet meer, ze praten allemaal Afrikaans. Dan kan ik toch niet met ze werken?” Raymond denkt niet dat een vertrek uit de EU dat probleem zal oplossen. “Maar het wordt in ieder geval niet nog erger.”

Niet alle buurtgenoten zijn het met Raymond eens. “We moeten erin blijven! Dat is kwestie van principes”, zegt Dee. “Alleen als laatste redmiddel moet je pas ergens uitstappen.” Luis is dezelfde mening toegedaan. “Je moet niet achteruit denken. Mensen hier in de buurt hebben het over immigratie, maar het gaat over technologie, over vooruitgang.”

Is hij bang voor een brexit? Luis lacht: “Nee dat niet. Al gaan we nu uit elkaar, uiteindelijk komt de hele wereld samen."

De laatste stop van de metro is Upminster aan de rand van de Britse hoofdstad. In de wijk staan veel koopwoningen en wonen niet veel immigranten. Verwacht wordt dat veel mensen ‘leave’ zullen stemmen.

Samuel heeft een jasje aan in de kleuren van de Europese vlag, maar dat zegt niks over zijn stem. “Nee, ik wil weg uit de EU. Ik zeg dat niet voor mezelf, maar voor de armere mensen in de samenleving. Die kunnen geen baan meer krijgen, omdat immigranten goedkoper zijn. De enigen die profiteren van de EU zijn de rijken.”

Hij vreest dat zijn land toch bij Europa moet blijven. “Het leek even de goede kant op te gaan voor het ‘brexit’-kamp, maar die tragische moord op Jo Cox lijkt positief uit te pakken voor het ‘remain’-kamp.”

Ook Kevin heeft vooral zorgen over het vrije verkeer van personen binnen de EU. “We kunnen niet nagaan wie er hier binnenkomt. En wat nog erger is: als ze hier iemand vermoorden of een bank beroven. Dan kunnen we ze er niet eens uitgooien.”

Waar veel mensen ook over vallen is het gebrek aan democratie in Europa. “Dit referendum is de eerste keer dat ik kan zeggen wat ik wil over Europa”, zegt Jim. "Het is zo ondemocratisch en dan willen ze ook nog Turkije erbij halen. Dat wordt een ramp.”

Zijn vrouw Sylvia valt hem bij. “Weet je dat de ‘boeken’ in de EU nooit worden gecheckt? Er gaat zoveel geld om in Brussel en niemand weet waar dat heengaat.”