Spinozapremie voor onderzoek naar afweersysteem

"Het is net alsof ik op reis ga naar een onbekend land en dan nieuwe dingen ontdek." Dat zegt professor Mihai Netea over zijn onderzoek naar het immuunsysteem. Hij krijgt er de Spinozapremie voor. Netea is één van de vier wetenschappers die de prijs dit jaar krijgen.

De Roemeen Netea is internist en infectioloog aan de Radboudumc in Nijmegen, waar hij zich verdiept in het afweersysteem en ernstige schimmelinfecties. "Hoe wordt een ernstige infectie herkend door het afweersysteem, hoe werkt het afweersysteem en wat gaat er mis bij patiënten die heel erge infecties krijgen?" Daar gaat het in zijn onderzoek in grote lijnen om.

Voor mensen met een goed afweersysteem zijn schimmels helemaal niet gevaarlijk, zegt Netea. "We inhaleren elke dag schimmels en we hebben schimmels op ons lichaam. Maar als iemand een afweerprobleem heeft - bijvoorbeeld door chemotherapie, een transplantatie of door hiv - is het afweersysteem slechter en dan kunnen de schimmels heel gevaarlijk worden. Een schimmel die binnendringt in het bloed en zich vermenigvuldigt kan uitgroeien tot een ernstige infectie." 30 tot 40 procent van de mensen met zo'n infectie sterft.

Het zijn de witte bloedlichaampjes die ons beschermen tegen allerlei soorten schimmels, bacteriën en virussen, vertelt Netea. "Wat wij willen weten is: hoe herkennen de witte bloedlichaampjes een infectie, bacterie of virus. En welke stofjes worden aangemaakt om de infecties te bestrijden?"

Concreet houdt het onderzoek in dat de witte bloedlichaampjes worden geïsoleerd en dan in een reageerbuis met daarin schimmels, bacteriën of virussen worden samen gebracht. "We kijken dan hoe de witte bloedlichaampjes reageren", legt Netea uit. "Welke stofjes maken ze aan en hoe maken ze de bacteriën dood?"

Netea vindt zijn werk belangrijk omdat hij graag mensen helpt. "Het is heel cliché, maar het is wel waar. Ik vind het fantastisch om mensen te kunnen helpen." Daarnaast noemt hij de wetenschap "ongelooflijk interessant". Het is juist de complexiteit van dingen die hem aanspreekt.

Het winnen van de Spinozapremie noemt Netea vooral een heel grote eer. Maar hij ziet het ook als een grote verantwoordelijkheid, want de 2,5 miljoen euro die hij krijgt, moet hij wel goed besteden.

Het geld zal worden gebruikt voor een volgende stap in zijn onderzoek. "In de afgelopen vijf jaar hebben wij ontdekt dat de aangeboren immuniteit die wij hebben een geheugen heeft. Dat is een heel belangrijk verschijnsel", zegt Netea. "We gaan kijken hoe we deze wetenschap kunnen gebruiken om betere vaccinaties te ontwikkelen en betere behandelingen."

"Door de prijs hoef je niet steeds om geld te vragen als je nieuw onderzoek wil doen", zegt Neta. "Je hoeft niet te wachten op toestemming maar kunt meteen aan de slag." En door de prijs kan er veel onderzoek worden gedaan met verschillende groepen mensen.

De Spinozapremie is vernoemd naar de Nederlandse filosoof Baruch Spinoza (1632-1677).