Oprukkende rivierkreeft is plaag en delicatesse tegelijk

• Rob Koster

  Economie verslaggever

De Amerikaanse rivierkreeft verovert het Nederlandse oppervlaktewater en begint een ware plaag te worden. Het beest vreet sloten kaal waardoor planten en ander leven verdwijnen. Bovendien veroorzaakt de kreeft schade aan de oevers van sloten en andere wateren.

Het ministerie van Economische Zaken wil daarom de vissers in Nederland de mogelijkheid geven om grootschalig en gericht op rivierkreeft te vissen. De handel in de smakelijke rivierkreeft moet de overlast terugdringen.

Honderdduizenden

Ruim dertig jaar geleden kwam de Amerikaanse rivierkreeft niet voor in Nederland. Nu schatten kenners dat er vele honderdduizenden kreeften in de Nederlandse wateren zitten.

Ze zitten vooral in stil of langzaam stromend water zoals sloten en grachten. Vooral in het Groene Hart zijn er veel; daar wordt per hectare oppervlaktewater tot 800 kilo rivierkreeft gevonden.

Als er zuurstof- of voedseltekort is in het water kruipen de kreeften de sloot of gracht uit en gaan ze op zoek naar een betere verblijfplaats. De kreeft duikt inmiddels ook op in grote steden als Amsterdam en niet alleen in de gracht maar soms ook gewoon op straat.

In 1985 werd de Amerikaanse rivierkreeft voor het eerst waargenomen in de Nederlandse wateren. Het gaat hier om wat in jargon een 'invasieve exoot' heet. De kreeft heeft nauwelijks of geen natuurlijke vijanden en vermenigvuldigt zich daardoor razendsnel. In principe eet de rivierkreeft vooral waterplanten maar als het beest hongerig is, wordt het een alleseter.

Koeien in de sloot

De enorme verspreiding van de Amerikaanse rivierkreeft leidt tot een afname van de biodiversiteit in de Nederlandse sloten. De kreeften vreten de sloten kaal, waardoor ander leven er onmogelijk wordt. De enige serieuze vijand van de rivierkreeft naast de mens is de reiger.

De rivierkreeft is kwetsbaar als hij van schil verandert en jongen krijgt. Op dat moment graaft de kreeft holletjes in de oevers van sloten waardoor die worden aangetast. Het gevaar daarvan is dat koeien die uit de sloot willen drinken te water raken. Waterschappen en boeren hebben daarom belang bij bestrijding van de kreeft.

De Amerikaanse rivierkreeft is echter niet alleen een plaag, maar ook een delicatesse. In Louisiana wordt het beest op grote schaal gekweekt. Ook in landen als Zweden is de rivierkreeft een gewild product. De landen die rivierkreeft exporteren, hebben te maken met meer vraag dan aanbod. De meest voor de hand liggende oplossing voor de grote verspreiding van rivierkreeft in Nederland lijkt dan ook om de sloten en plassen leeg te vissen en de rivierkreeft te eten.

Op dit moment zijn er maar een handjevol vissers die gericht rivierkreeft vangen. Hun vangst vindt gretig aftrek. Dat er nog niet grootschalig op rivierkreeft wordt gevist, heeft alles te maken met de regelgeving. Voor vissers gaan investeren in mensen, materiaal, opslagcapaciteit en koelruimte willen ze meer duidelijkheid over de plaatsen waar gevist mag worden en het vistuig dat hiervoor gebruikt mag worden.

Bijvangst

Arnold Werkhoven is beroepsvisser in het Noord-Hollandse Jisp. Hij vist met fuiken op paling en karper. De verspreiding van rivierkreeft in zijn gebied is nog niet zo massaal als in het Groene Hart, maar neemt ieder jaar wel fors toe. Bij het leeghalen van iedere fuik paling treft hij rivierkreeft aan als bijvangst.

Werkhoven heeft met subsidie van het Europees Visserijfonds onderzoek gedaan naar de beste manier om rivierkreeft te vangen. Dat deed hij in de delta van de Mississippi in Louisiana, de bakermat van de Amerikaanse rivierkreeft.

IJzerdraad

Vissen op rivierkreeft doe je niet met fuiken van touw maar met korven van gevlochten ijzerdraad, zo bleek in de VS. Op deze manier is de opbrengst van rivierkreeft optimaal en de bijvangst van andere vissoorten miniem: de nieuwsgierige kreeft kruipt erin maar een verdwaalde paling kan er weer uit.

Dat laatste is belangrijk omdat massale vangst van rivierkreeft niet mag leiden tot het uitsterven van vissoorten. Arnold Werkhoven heeft rivierkreeftkorven leren maken en in Nederland getest. Ondanks een positief advies aan het ministerie wordt deze korf tot de dag van vandaag nog niet op grote schaal gebruikt.

Mogelijkheden

Maar verandering lijkt op komst. De Amerikaanse rivierkreeft is op de lijst van invasieve exoten van de Europese Commissie terechtgekomen die binnenkort wordt gepubliceerd. Het ministerie van Economische Zaken werkt met vertegenwoordigers van de binnenvisserij aan het opstellen van een beheersplan dat de vangst en het verhandelen van rivierkreeft beter mogelijk moet maken.

Werkhoven hoopt dat dit snel leidt tot extra mogelijkheden voor de binnenvisserij. Die kan door de beperking van de vangst van vissoorten de extra inkomsten uit de vangst van rivierkreeft goed gebruiken. Een kilo rivierkreeft doet bij de groothandel al snel 5 euro. Als er echt honderdduizenden kilo's gevangen kunnen worden, kan de vangst van rivierkreeft een goed belegde boterham opleveren.