Gesprek Wollaars is opgenomen, maar is hij ook afgeluisterd?
Vreemd is het wel: de telefoonverbinding wordt verbroken, en vervolgens hoor je alle antwoorden die de persoon aan de andere kant eerder in het gesprek heeft gegeven. Alsof er een bandje wordt afgespeeld. Het overkwam zondagavond Nieuwsuur-presentator Mariëlle Tweebeeke in een gesprek met NOS-correspondent Jeroen Wollaars in Berlijn.
"Ik was met Jeroen een kruisgesprek aan het voorbereiden, toen ik dacht: hè, hij vertelt gewoon precies hetzelfde nog een keer", aldus Tweebeeke. "Ik hoorde gewoon het hele gesprek opnieuw. Een hele gekke gewaarwording."
Het komt vaker voor. Ook de in Turkije opgepakte columniste Ebru Umar maakte het mee, net als Iran-correspondent Thomas Erdbrink en advocaat Olivier van Hardenbroek.
Telefoontap?
Veel mensen denken daarbij meteen aan een telefoontap. "Ik ook", zegt Duitsland-correspondent Wollaars. "Ik kan me niet voorstellen waarom je anders zo lang een gesprek opnieuw zou kunnen afspelen", meent hij.
Dat is echter onwaarschijnlijk, zeggen experts uit de telecomwereld tegen de NOS. "Een telefoontap ga je nooit terughoren", zegt een security-medewerker van een telecomprovider, die anoniem wil blijven omdat hij van zijn werkgever niet met de media mag praten.
Telecomprovider Vodafone, dat het Nederlandse deel van het gesprek tussen Wollaars en Tweebeeke afhandelde, heeft de kwestie onderzocht en denkt eveneens dat een tap is uitgesloten. Ook andere medewerkers in de telecomindustrie hebben dat oordeel.
"Aftappen kan helemaal geen invloed hebben op het netwerk", zegt een andere medewerker uit de telecomwereld op voorwaarde van anonimiteit. "Daar zijn standaarden voor. Het gesprek wordt door de telecomprovider doorgestuurd naar de tapkamer, maar die kan niet ingrijpen in het gesprek."
Wat dan wel de oorzaak is, is moeilijk te zeggen. Mogelijk zijn er wel degelijk geheime diensten in het spel: meerdere experts opperen dat er een vervalste mobiele zendmast (in jargon: een imsi-catcher) kan zijn ingezet. Politie en de geheime diensten kunnen die gebruiken om verkeer naar mobiele telefoons op een bepaalde plek te onderscheppen - bijvoorbeeld in het politieke hart van Berlijn, waar de NOS kantoor houdt en waar Wollaars dus vandaan belde.
In tegenstelling tot een traditionele telefoontap hebben die vervalste zendmasten wel invloed op het netwerk: ze onderscheppen het verkeer, slaan het op en sturen het verkeer door naar de juiste bestemming. "Als er iets verkeerd kan gaan, is dat het wel", aldus de telecom-medewerker. Zo'n imsi-catcher kan ook door een buitenlandse geheime dienst zijn neergezet: imsi-catchers zijn doorgaans niet zo groot als een 'echte' zendmast en dus makkelijker te verstoppen.
Maar het blijft speculatief, benadrukken ze. Er zijn namelijk tal van mogelijke oorzaken. Er kunnen fouten in het netwerk zitten, waardoor de spraakpakketjes nog een keer zijn verstuurd. Vodafone denkt dat zo'n probleem met het 'bufferen' van het gesprek de oorzaak is, zegt woordvoerder Alexis van Liebergen. Een andere optie is dat er een softwarefout in het toestel van de ontvanger zit.