Meer schulden, minder asielzoekers op zitting

De rechter in Nederland behandelde afgelopen jaar bijna 1,7 miljoen zaken. Dat is ongeveer evenveel als in 2014. Het overgrote deel van de zaken kwam terecht bij de kantonrechter. Die boog zich over meer dan een miljoen zaken.

Dat blijkt uit het jaarverslag over 2015 van de rechtspraak. We zetten de opvallendste trends op een rij.

Verkeersovertredingen

Het aantal keren dat de rechter zich moest buigen over verkeersovertredingen, is bijna gehalveerd. In 2015 dienden 102.000 eenvoudige verkeerszaken, vooral van mensen die het niet eens waren met een boete en in beroep gingen. Het jaar ervoor waren dat er nog 194.000. De oorzaak van de sterke daling: het Openbaar Ministerie laat wanbetalers niet meer 'gijzelen'. Voorheen vroeg het OM de rechter standaard om mensen die verkeersboetes niet hadden betaald, een paar dagen de gevangenis in te sturen. Maar de Ombudsman oordeelde vorig jaar dat dit dwangmiddel veel te vaak werd toegepast. Sindsdien brengt het OM bijna geen 'gijzelingen' meer aan bij de rechter.

Asielzoekers

Het aantal vreemdelingenzaken, bijvoorbeeld rechtszaken over de verblijfsstatus van asielzoekers, is flink gedaald. Op het eerste gezicht opmerkelijk, omdat het afgelopen jaar juist veel meer vluchtelingen naar Nederland zijn gekomen. Maar deze asielzoekers komen vooral uit Syrië en Eritrea, landen die door de Immigratie- en Naturalisatiedienst als onveilig worden beschouwd. Veel van hen krijgen een tijdelijke verblijfsvergunning, waardoor deze asielzoekers niet naar de rechter stappen. In 2015 waren er 23.000 vreemdelingenzaken, tegenover 29.000 het jaar ervoor.

Schulden

Veel vaker was de rechter bezig met bewindvoering. Wie niet in staat is om zelf zijn financiële zaken te regelen, kan onder bewind worden gesteld. De rechter moet dat regelen en daar vervolgens ook toezicht op houden. In 2015 liep het aantal lopende bewindvoeringszaken op van 240.000 naar 295.000. De stijging werd vooral veroorzaakt door mensen met schulden. Zij zijn door de economische crisis in grote problemen gekomen en belandden uiteindelijk voor de rechter. Verder leidt de vergrijzing tot meer demente ouderen waar een bewindvoerder voor wordt aangesteld.

WMO

Veel drukker was het bijvoorbeeld ook bij de Centrale Raad van Beroep, die in hoger beroep oordeelt over geschillen over het sociaal stelsel. Het aantal rechtszaken nam daar met 19 procent toe tot bijna 8700. Dat heeft onder andere te maken met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), die op 1 januari vorig jaar in werking trad. Burgers sleepten massaal hun gemeente voor de rechter, nadat ze werden gekort op hun persoonsgebonden budget of het aantal uren huishoudelijke hulp. De bestuursrechter die in eerste aanleg over WMO-zaken oordeelt kreeg zelfs te maken met een verdubbeling van dit type rechtszaken: 2200 in totaal.