Bevrijdingsdag en Hemelvaart op één dag: hoe uniek is dat?

In Nederland is het vandaag zowel Bevrijdingsdag als Hemelvaartsdag. Dat is uitzonderlijk, maar niet uniek. Sinds de bevrijding is het één keer eerder voorgekomen, in 2005. En het is deze eeuw gelijk de laatste keer. Pas in 2157 vallen Bevrijdingsdag en Hemelvaartsdag weer samen.

Het is wel voor het eerst dat de meeste Nederlanders door het samenvallen van beide dagen vrij zijn. Sinds 1990 is 5 mei een nationale feestdag, maar in de meeste cao's is bepaald dat het alleen in lustrumjaren een betaalde vrije dag is. Dat was dus het geval in 1990, 1995, 2000, 2005, 2010 en 2015. De eerste keer dat Bevrijdingsdag weer een vrije dag is, is in 2020.

Hemelvaartsdag is altijd op een donderdag, 39 dagen na Eerste Paasdag. De vroegst mogelijke datum is 30 april, de laatst mogelijke 3 juni. De kerk bepaalde in 325 op het Concilie van Nicea dat Pasen gevierd wordt op de zondag na de eerste volle maan van de lente. Als begin van de lente wordt 21 maart gehanteerd.

Capitulatie

Bevrijdingsdag is sinds 1946 altijd gevierd op 5 mei. Op de avond van 4 mei 1945 werd in verschillende steden in West-Nederland de bevrijding al gevierd nadat de BBC de capitulatie van het Duitse leger in Noordwest-Europa had gemeld. Om 18.30 uur had admiraal Von Friedeburg op het geallieerde hoofdkwartier op de Lüneburger Heide zich namens de Duitse troepen in Noord-Duitsland, Denemarken en Nederland overgegeven aan de Britse veldmaarschalk Montgomery.

De hoogste Duitse officier in Nederland, generaal Blaskowitz, achtte zich hier echter niet aan gebonden. Wel kwam hij op 5 mei naar hotel De Wereld in Wageningen, waar hij de Canadese generaal Foulkes beloofde dat hij zou capituleren. Een van de voorwaarden was dat prins Bernhard, die bij het gesprek aanwezig was, de Binnenlandse Strijdkrachten in toom zou houden.

Pas een dag later, op 6 mei, werd de capitulatie door Blaskowitz getekend, in de aula van de Landbouwhogeschool in Wageningen. De dagen daarna reden de Canadese bevrijders de steden van West-Nederland binnen. Hoewel de capitulatie dus pas op 6 mei een feit was, werd al in 1946 5 mei als Bevrijdingsdag gevierd - de bereidheid tot overgave van Blaskowitz werd als beslissend gezien.

Wederopbouw

De eerste naoorlogse kabinetten wilden van 5 mei geen nationale feestdag maken, omdat er dan niet gewerkt zou worden en er bij de wederopbouw dus elke jaar een productiedag verloren zou gaan. In 1958 kwam er een compromis: op 5 mei zouden de Nederlanders een deel van de middag vrij hebben. Maar pas in 1990 werd 5 mei een nationale feestdag.

Andere Europese landen vieren 8 mei als bevrijdingsdag, de dag van de algehele Duitse capitulatie, ook als ze zelf al eerder waren bevrijd. Rusland viert dit op 9 mei. De overgave werd om middernacht getekend, toen het in Rusland al 9 mei was.