Vijf jaar Syrië: van hoop, naar wanhoop naar vredesoverleg
Het is vandaag vijf jaar geleden dat het Syrische volk in opstand kwam tegen het regime van president Assad. De protesten die toen begonnen, zouden uitmonden in een groot, internationaal conflict waarvan ook Europa de gevolgen ondervindt.
Door de oorlog is Syrië grotendeels verwoest, zijn miljoenen Syriërs op de vlucht geslagen en vonden honderdduizenden de dood. In de jaren dat het conflict in Syrië woedt, is er veel veranderd op het strijdtoneel.
Arabische Lente
De eerste protesten tegen het regime werden internationaal positief ontvangen. Op 15 maart 2011 heerste het optimisme van de Arabische Lente. In onder meer Tunesië, Egypte en Libië waren regeringen omvergeworpen in volksopstanden. Met die successen in het achterhoofd, gaan in de grootste Syrische steden tienduizenden burgers de straat op.
Mensenrechtenorganisaties zien de demonstraties als test voor het regime. De regering kan zijn bereidheid tot hervormen laten blijken. Maar dat is Bashar al-Assad niet van plan. Hij besluit keihard in te grijpen. In de weken die volgen vallen bij protesten honderden doden.
Na de confrontaties tussen demonstranten en regeringstroepen legde de Arabische Liga Syrië sancties op. Het regime belooft democratische hervormingen, maar houdt geen woord. Ondertussen treedt het leger hard op in wijken in steden als Homs en Hama, waar traditioneel veel soennieten wonen die tegen de regering in de hoofdstad Damascus zijn.
Chemische wapens
In augustus 2013 krijgt de strijd tussen de rebellen, grotendeels verenigd in het Vrije Syrische Leger, en het regeringsleger van Assad veel internationale aandacht als voorsteden van Damascus worden getroffen door een gifgasaanval. Meer dan 1400 Syriërs komen om. De VS houdt het regime verantwoordelijk. Verschillende westerse landen dreigen met ingrijpen als Assad geen afstand doet van zijn chemische wapens.
De Syrische president zwicht en geeft gehoor aan een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Kort daarna begint Damascus met de vernietiging van de chemische wapens, onder toeziend oog van VN-inspecteurs. Ondanks hun verrichtingen worden er ook in 2014 verschillende gifgasaanvallen gepleegd.
Islamitische Staat
Het Westen veroordeelt het regime van Assad en steunt het Vrije Syrische Leger in de strijd. Maar ondertussen begint de Syrische oppositie uiteen te vallen in verschillende partijen. Die groepen vechten in verschillende steden tegen regeringstroepen, maar soms ook tegen elkaar. Extremistische bewegingen profiteren van de toenemende chaos in Syrië.
In 2014 vestigt een terreurgroep zijn naam: ISIS, een afkorting voor Islamitische Staat in Irak en Syrië, verovert langzaam maar zeker steeds meer gebieden.
De terreurbeweging, die later in het jaar zijn naam verandert in IS, verovert ook verschillende olievelden. Met de opbrengsten van die velden financieren de extremistische soennieten hun strijd in Irak en Syrië. IS werft in korte tijd duizenden strijders en wordt berucht door massa-executies, onthoofdingen en het vernietigen van werelderfgoed bij de stad Palmyra.
Eind juni 2014 roept al-Baghdadi, de leider van de terreurbeweging, een eigen staat uit in Irak en Syrië: het kalifaat. Drie maanden later begint een internationale coalitie onder leiding van de Verenigde Staten met het bombarderen van IS-doelwitten.
Russische interventie
Door de opkomst van IS als nieuwe tegenstander van het Westen, gebeurt er iets opmerkelijks. De Verenigde Staten en zijn bondgenoten veranderen hun houding tegenover Assad. Ineens lijkt de Syrische president de enige die de politieke stabiliteit in Syrië kan doen terugkeren.
Op een vredesconferentie in september 2015 wordt besloten dat het regime voortaan als gesprekspartner wordt geaccepteerd bij vredesbesprekingen. Rond die tijd besluit Rusland op verzoek van Assad tot een militaire interventie in Syrië; korte tijd later beginnen Russische gevechtsvliegtuigen "terroristische doelwitten" te bombarderen in het Midden-Oosten.
Daarbij worden, tot onvrede van de VS, ook bewegingen bestookt die worden gesteund door het Westen. Volgens mensenrechtenorganisaties vallen de Russen ook burgerdoelen aan. Er worden geregeld ziekenhuizen en medische posten gebombardeerd.
Vredesoverleg
Gesteund door de Russen, boeken de regeringstroepen in korte tijd flinke terreinwinst. Tegelijkertijd wordt IS iets teruggedrongen. De verwoesting is compleet: steden liggen plat, miljoenen mensen zijn op de vlucht geslagen en het aantal doden is nauwelijks meer te tellen.
De laatste weken neemt het geweld in Syrië iets af; er is een staakt-het-vuren van kracht. Gisteren kondigden de Russen aan het grootste deel van hun troepen terug te trekken. En deze week is er weer vredesoverleg in Genève. Die onderhandelingen zijn een vervolg op de onderhandelingen die eerder dit jaar zonder resultaat werden afgebroken. Er is hoop op beëindiging van de strijd, maar ook niet meer dan dat.