Man achter Zaman: bruggenbouwer of machtsbeluste sekteleider?
De Turkse krant Zaman werd gisteren onder staatstoezicht gesteld, vandaag volgde het ontslag van de hoofdredacteur. De gebeurtenissen kunnen niet los gezien worden van de strijd tussen president Erdogan en Fethullah Gülen, een van de invloedrijkste mannen van Turkije.
Gülen woont in de Verenigde Staten. Toch heeft hij met zijn beweging veel invloed op de Turken, en niet alleen in Turkije zelf. Hij steunt allerlei instellingen en bedrijven, zowel ideologisch als financieel, waaronder de krant Zaman.
Gülen (75), een islamitisch denker en prediker, heeft veel vrienden maar ook veel vijanden. Aanhangers zien in hem een bruggenbouwer; critici beschouwen hem als een op macht beluste sekteleider.
Hoe het ook zij, zijn beweging heeft aanhangers over de hele wereld, ook in Nederland. In de jaren 90 leert Gülen Erdogan, de huidige president, kennen. Erdogan is dan partijleider van de islamitisch georiënteerde AK-partij, die in 2002 aan de macht komt in Turkije.
De machtsovername van AK is groot en onverwacht en Erdogan roept de hulp in van de beweging van Gülen. Erdogan heeft behoefte aan hoogopgeleide mensen voor de vele posten die moeten worden ingevuld, Gülen kan die leveren.
De relatie tussen de twee verslechtert in de loop van de jaren. Erdogan gedraagt zich steeds autoritairder. Een grondwetswijziging waar hij zich hard voor maakt, moet de president, Erdogan dus, meer macht geven. Gülen wil juist meer macht bij het parlement.
De mannen verschillen ook van mening over Israël. Een scheepsvloot moet de bevolking in Gaza helpen. Gaza wordt echter nooit bereikt en het Israëlische leger schiet negen Turken dood. Erdogan is woedend, Gülen neemt in de ogen van de president niet genoeg afstand van Israël.
Fel conflict
De mannen krijgen een fel conflict in 2013. Ministers uit de regering van Erdogan worden aangeklaagd voor corruptie en Erdogan verdenkt Gülen ervan achter de beschuldigingen te zitten. Gülen uit ook kritiek op de harde reactie van Erdogan op de protesten rond het Gezi-park in Istanbul. Erdogan ligt in die periode onder vuur wegens zijn steeds autoritairdere regeerstijl.
Erdogan op zijn beurt heeft ook steeds scherpere kritiek op Gülen. Na de beschuldigingen van corruptie en fraude noemt de president de Gülen-beweging terroristisch. En dat geeft rechters en aanklagers de legitimatie om juridische stappen te ondernemen tegen organisaties die gelieerd zijn aan Gülen, zoals nu de krant Zaman.
Met de arrestatie van de hoofdredacteur van Zaman gisteren is er weer een nieuw dieptepunt in de vete tussen Gülen en Erdogan. De aanklacht tegen Zaman zal misschien juridisch wel kloppen, vertelt correspondent Lucas Waagmeester. "Maar de aanklacht komt eerder voort uit de strijd tussen de president en zijn rivaal, dan uit aantoonbare strafbare feiten die Zaman zou hebben gepleegd."