'Wie in South Carolina niet over racisme praat, krijgt mijn stem ook niet'
Zelfs het kopen van een blikje cola in de buurtwinkel kan voor Dexter Weathers een zenuwslopende ervaring zijn. Hij ziet de ogen van de winkelbediende hem weer eens volgen in elke beweging, speurend naar verdacht gedrag als hij naar de kassa loopt. De eerstejaarsstudent politieke wetenschappen in South Carolina heeft zijn hele leven nog geen vlieg kwaad gedaan. Hij is diepgelovig en zingt in een kerkkoor. Maar ja, hij is zwart.
"Iedere dag herinnert de samenleving mij eraan dat ik een Afro-Amerikaan ben", beaamt ook studiegenoot Rayne Ocasio. Zij studeert dit jaar af aan Claflin University in Orangeburg, South Carolina. Ze is trots op haar studieresultaten, maar ze vindt het frustrerend dat uiteindelijk haar huidskleur minstens zo bepalend zal zijn voor haar toekomst als haar diploma.
Als de muren van de Claflin University konden praten, dan zouden de gangen zich vullen met verhalen van institutioneel racisme. Opgericht enkele jaren na de Amerikaanse Burgeroorlog, toen rassenscheiding ondanks het einde van de slavernij de status quo was, bood Claflin de kans aan zwarte jongeren om een studie te volgen. Hoewel deze zogeheten Historische Zwarte Universiteiten bedoeld waren als een handreiking naar de voormalige slaven, bevestigde hun bestaan op zich juist de segregatie.
Het bloedige dieptepunt voor Claflin en de naburige South Carolina State University kwam in 1968. Het waren de hoogtijdagen van de zwarte burgerrechtenbeweging en daarmee gepaard gaande raciale spanningen in het Zuiden. In Orangeburg hadden zwarte studenten van beide universiteiten al dagen gedemonstreerd tegen segregatie bij de lokale bowlingbaan.
Wat vreedzaam was begonnen, werd echter steeds grimmiger. Toen op 8 februari een agent werd geraakt door een projectiel, opende de politie het vuur. Drie jongemannen werden doodgeschoten en tientallen anderen raakten gewond.
Nog steeds worden onschuldige, ongewapende mannen gedood.
De Orangeburg Massacre maakt bijna vijftig jaar later nog een diepe indruk op deze studenten van Claflin. "Het schokkende is dat die bowlingbaan, de plek waar studenten het leven lieten, nog steeds bestaat", verbaast Rayne Ocasio zich. "Dat zegt eigenlijk alles over de situatie van nu. Want nog steeds worden onschuldige, ongewapende mannen gedood."
Ocasio doelt op de reeks incidenten met buitenproportioneel politiegeweld die de afgelopen twee jaar het leven kostten aan onder meer Eric Garner (New York), Michael Brown (Ferguson), Ezell Ford (Los Angeles), Tamir Rice (Cleveland), Freddie Gray (Baltimore) en Walter Scott (North Charleston).
In veel gevallen kwam het niet tot strafvervolging van de betrokken agenten, wat leidde tot felle protesten in verschillende steden. In Ferguson en Baltimore braken zelfs rellen uit, plunderden jonge criminelen winkels en benzinestations en sprayde de zwaarbewapende oproerpolitie met traangas.
"Dat was pure woede. Mensen waren het spuugzat dat hun vrienden werden doodgeschoten en de verantwoordelijken ongestraft bleven. Wat had je dan verwacht? Hoezeer ik geweld afkeur, het verbaasde me niets," zegt Ocasio.
Dexter Weathers wordt nog steeds kwaad bij de gedachte dat de politie het lichaam van de 18-jarige Michael Brown in Ferguson urenlang op straat liet liggen. "Urenlang! Waarom? Hij mocht dan een grote zwarte man zijn, wat geeft je het recht hem te doden? Hij had nog moeten leven. Tamir Rice had nog moeten leven. Trayvon Martin had moeten leven. Maar ze zijn dood, door vooroordelen over zwarte mensen."
Weathers kan er niet bij dat er mensen zijn die denken dat zwarte Amerikanen het er zelf naar maken door hun zogenaamde brutale gedrag. "Maar kijk eens naar de filmpjes van blanke mensen die zelfs op de vuist gaan met de politie. Die gasten leven nog, maar een zwarte man met een grote mond is dood."
Een van de blijvende gevolgen van de protesten was de explosieve groei van de #BlackLivesMatter-beweging. De hashtag was al geïntroduceerd na de gewelddadige dood van Trayvon Martin in 2012, maar kreeg twee jaar later in Ferguson pas landelijke aandacht. Verschillende zwarte activisten als DeRay McKesson en Shaun King hebben grote invloed op het publieke debat op sociale media.
"Zelfs als je onder een steen hebt geleefd, heb je van Black Lives Matter gehoord", zegt Ocasio. "Deze organisatie kwam snel opzetten en daarvoor bewonder ik ze. Dit zijn jonge mensen die naar buurten, scholen en naar de politici in Washington D.C. gaan en zeggen: luister naar ons."
De oplaaiende rassenkwestie is voor veel jonge zwarte Amerikanen een zwaarwegend thema tijdens de presidentsverkiezingen. Dexter Weathers: "Het heeft een enorme invloed op mijn keuze. Het systematische, bewuste en institutionele racisme moet gestopt worden. Elke kandidaat die dat niet benoemt, is mijn stem bij voorbaat al kwijt."
Weathers denkt in Democraat Bernie Sanders een uitstekende nieuwe leider te zien, die de wortel van de zwarte problematiek - armoede en gebrek aan kansen - zegt te willen aanpakken.
Ocasio mag Sanders ook graag, maar kiest toch liever voor de ervaring van Hillary Clinton; iemand die haar leiderschapskwaliteiten heeft bewezen en bovendien getrouwd is met de onder zwarte Amerikanen nog altijd zeer populaire oud-president Bill Clinton.
Dat is terug te zien in de peilingen voor de voorverkiezing in South Carolina vandaag. Hillary Clinton kan daarin vooralsnog rekenen op de meerderheid van de zwarte stemmen.
Excuses
"Onbegrijpelijk", vindt Weathers. "De Clintons hebben in deze kwestie misschien wel het minste recht van spreken." Hij doelt daarmee op het feit dat Bill Clinton tijdens zijn presidentschap de Violent Crime Control and Law Enforcement Act ondertekende. Een wet, bedoeld om de groeiende criminaliteit in de binnensteden te stoppen, die zeer zware straffen stelde op vooral druggerelateerde vergrijpen.
De wet had tot gevolg dat verslaafden en stiekem jointjes-rokende tieners voor tientallen jaren de gevangenis ingingen. Het had een vernietigende uitwerking op miljoenen zwarte gezinnen die vaders, broers en zoons (en in mindere mate vrouwen) uit hun midden gerukt zagen worden.
"Nu zijn we op het punt dat we 2,8 miljoen zwarte mensen in de gevangenis hebben zitten. Dat is Bill Clintons fout. Hillary Clinton steunde haar man destijds", zegt Weathers. En inderdaad, in een onlangs afgestoft filmpje uit 1996 sprak zij over criminele zwarte jongeren als "super predatoren".
Weathers staat niet alleen in zijn kritiek. Afgelopen woensdag confronteerde een lid van de Black Lives Matter-beweging Hillary Clinton met haar uitspraken en eiste ze excuses voor de zware gevangeniswetten van haar man. Voordat Clinton inhoudelijk kon reageren, werd de activist afgevoerd.
