NOStalgia: tientallen jaren Journaalervaring in een villa
"Wisten jullie dat Joop van Zijl altijd twee gehaktballen meenam naar de make-up?", vraagt Philip terwijl hij de pompoen in stukken snijdt. "Joop was verslaafd aan gehaktballen!" In de keuken van Villa NOStalgia klinkt hard gelach van de andere oud-anchors. "Ja," vervolgt Marga, "ik heb ooit eens in zijn kastje gekeken en toen geneerde hij zich. Daar, in dat kastje, lag een extra gehaktbal!"
Het is mooi om ze zo samen te zien: tientallen jaren aan journaalervaring in een villa: Eugenie Herlaar, Eef Brouwers, Marga van Praag, Philip Freriks en Sacha de Boer. Jarenlang waren ze de vertrouwde gezichten in onze huiskamer en brachten ze ons op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de wereld.
Tot zover de overeenkomsten. Want het journaal van Philip zag er toch wel wat anders uit dan dat van Eugenie, uit de jaren 60. "Ik kreeg witte poeder in mijn haren", vertelt ze, "om wat accenten aan te brengen op de zwart-wit tv. Anders leek het net alsof ik een zwart mutsje droeg."
Marga heeft de leiding
Het is nog vroeg in de middag wanneer in Villa NOStalgia deze en andere verhalen te horen zijn. De hoogte- en dieptepunten, de rituelen... Niets blijft onbesproken. Maar bij alleen praten blijft het niet. Het vijftal krijgt ook nog een opdracht: voor het Journaal van 20.00 uur begint moeten ze een driegangendiner bereid en opgegeten hebben. Op het menu: Thaise pompoensoep, ribeye in rode wijnjus met ovenaardappelen en gegrilde groenten, en een chocoladetaart.
Aan Marga de eer om de leiding over de keuken te nemen en de taken te verdelen. De heren maken het voorgerecht en vragen zich daarbij hardop af hoe ze dat moeten doen. De dames verzorgen het hoofd- en nagerecht. En ondertussen wordt er heel veel teruggeblikt.
Ik kreeg wel eens brieven. Zelfs een met een sleutel erbij.
"Wat was ik nog een kereltje", zegt Eef wanneer hij naar oude journaalbeelden van zichzelf kijkt die op verschillende tv's in de villa te zien zijn. "Ik begon in 1973. Het waren de jaren van de Anjerrevolutie en de treinkapingen. Mensen zagen me ineens als een meneer."
Hij moest wennen aan het bestaan als bekende Nederlander. Er waren in die tijd nog geen commerciële netten, dus als de tv aan ging, was de kans groot dat Eef daar op te zien was. "Ik kreeg wel eens brieven. Zelfs een met een sleutel erbij. De dame in kwestie had er uitgebreid bij geschreven waar ze woonde. Op advies van Fred Emmer heb ik de brief meteen aan mijn vrouw laten zien."
In de jaren 80 verruilt Eef de journalistiek voor de woordvoering. Eerst werkt hij bij Philips, later bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Daar maakt hij roerige tijden mee, onder andere door de ophef rond de vader van Máxima. Was hij niet liever bij het Journaal gebleven? "In alle eerlijkheid", antwoordt Eef, "ik kijk met heel veel liefde en warmte op mijn hele leven terug."
In de keuken is het inmiddels een gezellige chaos. De pompoen is aan het garen in de pan en de aardappelen worden door Marga zorgvuldig op de ovenschaal gelegd, samen met flink wat tenen knoflook, champignons en tijm. "Mensen vonden mij goed of verschrikkelijk", vertelt de oud-presentator. "Ik kwam van het Jeugdjournaal en daar richtte ik me rechtstreeks tot de kinderen. Maar de volwassen kijker wilde juist afstand. Zo gaf ik bij de afkondiging van het late Journaal, voor het slapen gaan, altijd een bemoedigend knikje. Maar dat wilde de kijker helemaal niet."
Naast het presentatiewerk ging Marga ook aan de slag als verslaggever. Ze maakte verhalen die op de redactie de term 'Marga-onderwerp' kregen. "Ik maakte grote, abstracte onderwerpen met een klein voorbeeld duidelijk. Dat vond ik heerlijk om te doen", aldus Marga.
Uiteindelijk moest ze op haar 62ste met pensioen. Iets waar ze op zijn zachtst gezegd niet blij mee was: "Daar ben ik echt behoorlijk ziek van geweest".
Het gaat mij wel om de inhoud en niet de tierelantijnen eromheen.
Heel anders liep het bij Sacha. Zij besloot zelf om te stoppen nadat ze tien jaar het vaste gezicht van het Journaal van 20.00 uur was geweest. "Ik wilde terug naar mijn oorspronkelijke vak, de fotografie. Ik wilde buiten zijn en niet meer binnen in Hilversum." Dit tot groot verdriet van vele kijkers die haar verkozen tot mooiste en beste nieuwspresentator.
Zelf blijft ze heel bescheiden: "Als ik daardoor mensen trok die normaal gesproken niet naar het Journaal keken, vond ik het wel prima. Maar het gaat mij wel om de inhoud en niet de tierelantijnen eromheen."
De moord op Theo van Gogh maakte de meeste indruk op de oud-anchor. "Die moord was zo heftig en heeft veel veranderd in ons land." Van haar vertrek bij het Journaal heeft ze nooit spijt gehad: "Ik heb in mijn jaren bij het Journaal zo veel meegemaakt en ik ben op bijzondere plekken geweest. Na tien jaar dacht ik: dit is een mooie afronding, nu is het klaar."
De geur van de pompoensoep komt ons inmiddels tegemoet, terwijl het vlees ligt te garen in de oven. Eugenie maakt de aardbeien schoon die straks op de chocoladetaart komen te liggen. Toepasselijker kan het bijna niet. Toen Eugenie vijftig jaar geleden achter de presentatiedesk ging zitten, was ze als eerste vrouwelijke nieuwspresentator een opvallende verschijning. Ze kreeg al snel de bijnaam 'toetje van het journaal'.
"Ik heb zelf een sollicitatiebrief geschreven", vertelt ze "omdat ik het niet vond kunnen dat de typisch vrouwelijke onderwerpen over bijvoorbeeld de nieuwe haarmode door mannen werden ingesproken".
Eugenie moest stoppen bij het Journaal toen ze ging trouwen. "Als getrouwde vrouw hoorde je in die tijd niet meer te werken. Maar ik was inmiddels een bekende Nederlander en daardoor werd ik nog veel gevraagd voor presentaties. Ik heb ontzettend veel aan het Journaal te danken."
Het Journaal van 20.00 uur presenteren was een uitdaging.
In de keuken worden de spreekwoordelijke puntjes op de i gezet. Terwijl Philip de rode wijn test, blikt hij terug op zijn periode als anchor. "Het Journaal van 20.00 uur presenteren was een uitdaging", lacht hij. "Mensen vonden dat ik mij wel eens versprak. Er was veel kritiek en ik vond dat het Journaal daar niet onder mocht lijden. Daarom bood ik in het begin mijn ontslag aan. Pas na tien jaar had ik zelf het gevoel dat ik de juiste balans had gevonden."
Na veertien jaar besluit Philip om echt te stoppen: "Ik vond het wel mooi geweest. Op het moment dat ik de studio uitliep en wist dat ik daar nooit meer terug zou komen, kreeg ik een raar gevoel. Maar ik heb absoluut geen spijt van dat besluit."
Je kunt merken dat de oud-anchors vaker met deadlines hebben gewerkt. Ruim voor het Journaal van 20.00 uur begint, eten we. En het mag gezegd: het smaakt erg goed. Met dank aan Marga.
Een mooi moment om vooruit te blikken: hoe ziet het journaal er over nog eens 60 jaar uit? "Ik denk niet dat televisie dan nog bestaat", antwoordt Sacha. "Het zou mooi zijn als het merk NOS over 60 jaar nog steeds bestaat omdat het, op wat voor een manier dan ook, nog steeds een betrouwbare analyse geeft van wat er allemaal gebeurt", vervolgt Marga.
Philip eindigt met de woorden van de hoofdredacteur: "Je kunt iets voorspellen voor de komende vijf jaar. Tien jaar wordt al heel moeilijk. En als je denkt een voorspelling te kunnen doen voor de komende twintig jaar, dan ben je een volstrekte idioot." Waarvan akte.