Eyjafjallajökull IJslands plaag en trots

Door Jan Gerritsen, freelance journalist op IJsland

Op 14 april, even na middernacht, stootte de vulkaan Eyjafjallajökull op IJsland een gigantische aswolk uit. Acht kilometer hoog was de zwarte wolk van ongeveer 700 ton as die zich de volgende dagen over vrijwel geheel Europa verspreidde.

In totaal produceerde de vulkaan volgens IJslandse deskundigen in enkele weken 140 miljoen kubieke meter as. Het Europese luchtverkeer lag vijf dagen stil. Tienduizenden reizigers strandden op luchthavens. Het was een ramp, maar een beperkte: er waren geen mensenlevens te betreuren en de schade op IJsland viel mee.

Nieuwe attractie

Toen de winden draaiden en de zwarte as niet langer naar Europa, maar in IJsland zelf neerdaalde, moest de IJslandse luchthaven Keflavik, op zo'n 120 kilometer van de vulkaan, enige weken lang herhaaldelijk worden gesloten.

Dat was een klap voor IJsland, dat sinds de ondergang van drie grote banken in het najaar van 2008 in een diepe financiële crisis verkeert. Toeristen zegden hun voorgenomen reis af, congressen werden geannuleerd, hotels bleven leeg.

De uitbarsting werd echter snel minder hevig en doofde na enkele weken uit. Daarna kwam het toerisme snel weer op gang. IJsland had er een attractie bij. Spectaculaire foto's en films van de vulkaanexplosie, want dat was het, bevestigden nog eens de reputatie van 'land van vuur en ijs', zoals ooit de Vikingen de zwarte rots in de Noord-Atlantische oceaan noemden.

As

De weilanden van enkele tientallen boeren in de omgeving van Eyjafjallajökull werden bedekt met dikke lagen as, maar na enkele maanden bleek dat het gras snel aangroeide. De schade bleef beperkt tot een deels gemist hooiseizoen.

De kleine 500 mensen die moesten worden geëvacueerd, konden na enkele dagen alweer naar hun met as bedekte huizen terug. De witte gletsjer op de top van de ruim 1500 meter hoge vulkaan smolt door de gloeiende lava, met als gevolg enorme wilde stromen water die een gat van enkele honderden meters sloegen in de enige verkeersweg aan de voet van de vulkaan. De weg kon snel worden gerepareerd.

Stormen verspreidden de fijne as nog maanden achtereen over grote afstanden in het land, tot in de hoofdstad Reykjavik, 120 kilometer verderop, maar dat was niet meer dan ongemak. Er zijn geen langetermijneffecten, afgezien van die op de IJslandse toeristische sector, die van dit natuurgeweld dus juist lijkt te profiteren.

Katla

De IJslanders hebben al eeuwen leren leven met de onvoorspelbare krachten van de tientallen vulkanen in hun land. Ze weten dat vulkanen een agenda van eeuwen hebben.

Eyjafjallajökull, majestueus oprijzend aan de ruige zuidkust van IJsland, was in 1821 voor het laatst actief. Deze eruptie duurde toen maar liefst anderhalf jaar. Het was de derde in duizend jaar en telkens werden deze erupties na korte tijd gevolgd door een andere uitbarsting, van een beruchte, giftige gassen producerende vulkaan, Katla, tachtig kilometer verderop naar het oosten.

Katla, die volgens IJslandse vulkanologen twintig keer zo krachtig is als Eyjafjallajökull, was in 1918 voor het laatst actief. Katla zou dus zomaar actief kunnen worden. Maar, zo zei een IJslandse vulkanoloog begin december, er zijn gelukkig geen aanwijzigingen dat Katla ontwaakt.

De IJslanders hopen dat deze vulkaan met haar veel grotere vernietigende kracht nog lang blijft slapen. Meer dan hopen kunnen ze niet.